Ebola 14 yıldır ‘’geliyorum’’ diyor

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WTO) ilk salgın alarmı 16 Ekim 2000 tarihini taşıyor. ''Ebola haemorrhagic fever (EHF) in Uganda (Uganda’da Ebola ateşli kanaması) başlıklı Küresel Salgın Uyarısı, Uganda Sağlık Bakanlığı’ndan gelen uluslararası yardım talebi üzerine yapılıyor.

Uyarıya göre, Uganda’nın kuzeyindeki Gulu bölgesinde ülke tarihinin ilk Ebola vakasına rastlanıyor. Laborauvar incelemeleri sonunda 71 kişinin Ebola virüsü (EHF) taşıdığı saptanıyor ve bunların 35’inin hayatını kaybediyor.

Konuya ilişkin bilgilendirmeye göre, Uganda Sağlık Bakanlığı tarafından salgınla mücadele ekibi ve tedavi merkezleri kuruluyor. Uganda yönetiminin ihtiyaç duyduğu malzemelerin bir kısmı WHO Afrika Bölgesi Ofisi’nce sağlanıyor. Cenevre’den, WHO genel merkezinden iki görevli de ihtiyaç duyulan bazı yardım malzemeleriyle birlikte salgın bölgesine gidiyor. Salgınla mücadele konusunda Almanya, Japonya, İrlanda ve İtalya'dan da fon desteği alınıyordu.

-Salgın uyarısındaki bir başka gerçek

WHO’nın 16 Ekim 2000 tarihli küresel salgın uyarısı açıklamasında Ebola konusunda bazı bilgiler de veriliyordu. Buna göre, Ebola (EHF) vakasına ilk kez 1976 yılında, yani tam 38 yıl önce Sudan-Demokratik Kongo Cumuhriyeti (ve Uganda) arasıda kalan bölede rastlanıyor. WHO açıklamasında, Ebola ateşli kanaması ''insanlığın en ölümcül virütik hastalığı'' olduğu ve ''yüzde 50-90 oranında ölümle sonuçlandığı'' belirtiliyordu. Salgın uyarısında hastalığın ''(Ebola virüsü taşıyan biriyle direk temas yoluyla, vücut salgıları (kan, tükrük, sperm vb) yolayla bulaştığı'' bilgisi de aktarılıyordu.

Özetlemek gerekirse, dünyanın ''en ölümcül virütük bir hastalık salgını'' yaşandığı WHO tarafından saptanıyor ve durum tüm üye ülkelere bildiriliyor. Dolayısıyla WHO üyesi tüm ülkeler tehlikeden 14 yıl önce haberdar oluyordu.

-Uyarıya 40 güncelleme

WHO’nun ''küresel salgın'' uyarısında bulunduğu 16 Ekim 2000 tarihinden itibaren neredeyse günlük ''güncelleme duyurusu yapılıyor. Son güncelleme tarihi 25 Ocak 2001 ve güncelleme raporu numarası 40. Uganda dosyası 9 Şubat 2001 tarihli raporla kapanıyor.

-Uganda’da 7 ayda 224 ölü

Rapora göre, Uganda’daki (Ağustos 2000-Şubat 2001 dönemini kapsayan) Ebola (EHF) salgını ülkenin Gulu, Masindi ve Mbarara yerleşim birimlerinin yer aldığı 31 kilometrekarelik bölgede görüldü. (Hastaların yüzde 93’ü Gulu’da) 260’u (%63) kadın ve 156’sı (%37) erkek olmak üzere toplam 425 kişi de Ebola virüsü tespit edildi.  Bu kişilerden 224’ü (toplam hasta sayısının %53’ü) öldü. Ölenlerin yaşı 3 gün ile 72  arasında değişiyordu. Ölenlerden 29 kişi, tedavi sürecinde görev alan ve Ebola virüsü kapan sağlık görevlisiydi.

Uganda’daki 7 aylık salgına ilişkin dosya bu raporla kapanıyor. Yapılan genel uygulama, virüs kapan kişilerin altı hafta gözlenmesi ve bir sorun yoksa gözetimden çıkarılmasından ibaretti.

-Bu kez Gabon ve Kongo’da

WHO, 11 Aralık 2001 tarihinde Ebola (EHF) için yine ''küresel salgın uyarısı'' yapıyordu, yer bu kez Gabondu. Ebola virüsü tanısı konulan 12 kişiden 10’u yaşamını yitirmişti.

Salgın uyarısı notunda yer alan bilgilere göre, Gabon’daki ilk Ebola virüsü 1994 yılında hayvanlarda tespit ediliyor. Ancak ölen hayvana rastlanmıyor. Bu salgın altı hafta sürüyor. Ülkedeki ikinci vaka 1996 yılında görülüyor, 13 kişide virus tespit ediliyor. Bölgede ölü bir şempanzede Ebola virüsüne rastlanıyor.

WHO’nun 28 Aralık 2001’deki ''küresel salgın uyarısı''nda Gabon’a Kongo Cumhuriyeti de eklinecekti. Bu salgın uyarısında yer alan bilgilere göre, Gabon’deki teşhis konulan kişi 29 ve bunların 20’si yaşamını yitirmişti.

Kongo Cumhuriyeti’ndeki salgın komşu ülke Gabon’dan (sınır yerleşim birimlerindeki temastan) başlamıştı. İki ülke sınırındaki yerleşim birimlerinde Ebola’dan etkilenen kişi sayısı 200 civarındaydı. Gabon ve Kongo Cumhuriyeti’ndeki salgına ilişkin güncel bilgi aktarımları daha sonraki dönemlerde de sürüyor.

18 Şubat 2003 tarihindeki güncellemeye göre, Gabon’daki tanı konulan sayısı 73, ölü sayısı 59 kişiydi. 26 Ocak 2004’teki güncellemede Kongo Cumhuriyeti’ndeki 29’u ölü 35 Ebola vakasından söz ediliyordu.

-2004’te Sudan’da başgösterdi

Ebola ateşli kanaması (EHF) olarak nitelendirilen hastalık 2004’te Sudan’da başgösterdi. WHO’nun 24 Mayıs 2004’deki duyurusuna göre, Güney Sudan’da (Yambio) 4’ü ölümlü 19 Ebola vakası saptandı. 7 Ağustos’ta vaka sayısı 7’si ölümlü olmak üzere 17 kişi olarak duyuruluyordu.

-Yeniden Kongo, Uganda

17 Mayıs 2005’de Kongo Cumhuriyeti’nden  gelen rapor 9’u ölümlü 11 Ebola vakasını bildiriyordu. 11 Eylül 2007’de Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden gelen rapor daha ağırdı: 372 vaka, 166 ölü. WHO’dan yine küresel salgın uyarısı yapılıyordu.

Uganda’dan yeniden gelen başvuru WHO’nun 30 Kasım 2005'deki açıklamasında yer aldı. Bu kez 16’sı ölümlü 51 vakadan söz ediliyordu, ölenlerden ikisi sağlık görevlisiydi. 26 Kasım 2008 tarihinde Demekrotik Kongo Cumhuriyeti’nden yeni bir salgın bildirimi geldi. 9’u ölümlü 34 vakadan sözediliyordu. 2 Şubat 2009’daki duyuruda 12’si ölümlü olmak üzere 36 vaka yer aldı, bu kişilerle temasta bulunan 184 kişi de gözetime alınmıştı.

-Filipinler’de farklı bir virüs

3 Şubat 2009’daki duyuruda Filipinler’de ''Ebola Reston Virus'' (ERV) vakasından söz ediliyordu. Filipinler hükümeti iki ayrı vakada hasta domuz ve bununla temas eden kişilerde Ebola virüsü tespit edildiğini WHO’ya bildirecekti.

31 Mart 2009’da Filipinlerde gözetim altına alınan 141 kişiden 6’sında Ebola Reston testinin positif çıktığı açıklanıyordu.

-Uganda ve Kongo: Yeni vakalar.

Uganda hükümeti, 18 Mayıs 2012’de, ülkenin orta kesimlerinde, Ebola ateşli kanaması (EHF) tanısıyla tedavi altına alınan 12 yaşında bir kızın öldüğünü rapor etti. Ağustos ayına gelindiğinde, 16’sı ölümlü 26 vakadan söz ediliyordu, gözetim altında ise 49 kişi vardı. Eylül ayındaki raporda 1 kişinin daha öldüğünden söz ediliyordu.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti ise 14’ü ölümlü 28 vakayı rapor etti.

-2014: Batı Afrika’da Ebola salgını

Gine hükümeti, 22 Mart 2014’de 29’u ölümlü 49 vaka duyurdu. Bir hafta sonra vaka sayısı 112’ye, ölü sayısı ise 70’e yükseliyordu. Bu kişilerle temasta bulunan 235 kişi ise gözetime alınmıştı.

Sierra Leone’da da 2 ölümlü vaka haberi geliyor, Liberya hükümeti ise Gine’ye seyahat eden üç kişinin testinin pozitif çıktığını duyuruyordu. Ardından da Liberya’da şüpheli bulunan iki ölümlü vakadan birinde testlerin pozitif çıktığı açıklandı.

Nisan 2014’te Gine, Sierra Leone ve Liberya’yı kapsayan Ebola (EHF) salgını başlamıştı artık. Salgın daha sonra Nijerya’yı da kapsadı. 20 Ağustos 2014 tarihli WHO raporunda dört ülkedeki tespit edilen vaka sayısı 2.615, ölü sayısı ise 1.427 şeklinde yer alıyordu.

-Senegal’de EVD

Senegal hükümeti, 30 Ağustos 2014 tarihinde Gine’den gelen bir kişiye Ebola virus disease (EVD) tanısı konulduğunu duyurdu.

Hastalık belirtileri ortaya çıkan Gine  doğumlu bu hastayla temasta bulunan iki kişi de gözetim altına alındı.

-ABD’de ilk vaka ve yardım

ABD’de ilk vaka Liberya’da gönüllü çalışan iki sağlık görevlisiydi. Batı Afrika'da ebola hastalarının tedavisinde görev alan Dr. Kent Brantly ve hemşire Nancy Writebol'a da ebola teşhisi konmuştu. İki sağlık görevlisi ABD’ye götürülerek tedavi edildi.

Eylül sonlarında ise Liberya’dan ABD’ye seyahat eden bir kişide Ebola tanısı konuldu. Bu kişi hastaneye kaldırıldı, temas etme olasılığı bulunan kişiler ise gözetime alındı.

ABD hükümeti de Batı Afrika’daki salgınla mücadele için ordu görevlilerinin de yer aldığı donanımlı bir ekibi bölgeye göndermişti.

İlk Ebola (EHF) salgını uyarısı yapılmasından bu yana 14 yıl geçmişti. Yapılan işlem salgın görülen bölgeyi kontrol altına almak, gözetim altında tutmak ve dosyayı kapatmaktan ibaretti. Oysa Ebola'nın nasıl tehlikeli bir hastalık olduğu 14 yıldır biliniyordu. En azından WHO durumun farkındaydı, üye ülkelerin sağlık yönetimleri farkındaydı. 14 yıldır kimse yeterince bir şey yapmadı. ''Beyaz adam'' hastalığa yakalandı, durum dünyanın gündemine taşındı.

-Üç ülkede 3.431 ölü

WHO kayıtlarına (1 Ekim 2014) göre, Gine, Liberya ve Sierra Leone'de görülen toplam Ebola vakası 7.470 kişiyi kapsıyor ve bunların 3.431'ü artık yaşamıyor.

Nijerya, Senagal ve ABD'deki vaka sayısı 22 ve bunların 8'i hayatta değil.

Yine WHO raporlarına göre 1976-2012 dönemindeki Ebola vakalarına ilişkin rakamlar şöyle:

-World Health Organization (WHO) istatistik, açıklama ve raporları

-Dünya medyasında yer alan haberler