TBMM'nin en kısa dönemi
ardından 1 Kasım'da yapılması beklenen seçimle sona
erecek 25. Dönem TBMM'nin en kısa dönemi olacak
-TBMM'nin önceki en kısa dönemi, 27 Mayıs darbesiyle
sona eren 11. Dönem olmuş ve 2 yıl 6 ay 29 gün sürmüştü
-TBMM'nin en uzun yasama dönemi ise 6. Dönem olmuş ve
4 yıl 11 ay 1 gün sürmüştü
-TBMM'nin yasama dönemleri 27 Mayıs ve 12 Eylül darbe
dönemlerinde iki kez kesintiye uğramıştı
7 Haziran 2015 tarihindeki seçimlerde hiçbir partinin tek başına iktidar çoğunluğunu elde edememesi ve koalisyon hükümeti de kurulamadığı için Türkiye yeniden seçime gidecek. Türkiye'de, seçim sürecinde, ilk defa bir seçim hükümeti işbaşında olacak.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın anayasa uyarınca seçimlerin yenilenmesi kararı alması ve bunun 24 Ağustos günlü Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlamasıyla süreç başlamış oldu. YSK'nın ön çalışmalarına göre Türk seçmeni 1 Kasım 2015'de yeniden sandık başına gidilecek. Bu durumda, 25. Dönem TBMM 4 ay 26 günlük süresiyle Türk demokrasi tarihindeki en kısa yasama dönemi olacak.
Bundan önceki en kısa yasama dönemi 2 yıl 6 ay 29 gün süren 11. Dönem TBMM olmuş ve 1957 seçimleriyle başlayan dönem 27 Mayıs askeri darbesiyle dönem sona ermişti.
En uzun yasama dönemi ise 4 yıl 11 ay 1 gün süren 6. Dönem TBMM olmuştu. 1939 seçimleriyle başlayan 6. Dönem TBMM, tek partili sistemde ve 2. Dünya Savaşı koşullarında görev yapmıştı.
Meclisin yasama dönemleri 27 Mayıs ve 12 Eylül askeri darbeleri ile iki kez kesintiye uğramıştır. 27 Mayıs sonrasında oluşan iki yapılı parlamento da yasama dönemlerinin değişik tasnifini gerektirmiştir.
Yasama dönemi
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) çalışmaları kapsamında iki seçim dönemi arasında geçen süre dönem olarak nitelendiriliyor. Bunun yasal düzenlemeleri ise Anayasa ve İçtüzük'te yer alıyor.
Anayasanın ''Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin seçim dönemi'' başlıklı 77. maddesinde ''Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yılda bir yapılır'' kuralı yer alıyor. Buna TBMM'nin işleyişini düzenleyen İçtüzük'te 1. maddede ''Yasama dönemi, Türkiye Büyük Millet Meclisinin iki milletvekili genel seçimi arasındaki süre olup, bu süre, Anayasa uyarınca uzatılmadığı veya seçimler yenilenmediği takdirde, beş yıldır'' şeklinde yer alıyor.
(Anayasa ve İçtüzük’teki süre yönünden farklılık Anayasa'nın 77. maddesinde 21.10.2007 tarihinde yapılan değişikliğin İçtüzük'e yansıtılamamasından kaynaklanıyor. 1982 Anayasası'nın 77. Maddesinde 2007 yılında yapılan değişiklikle milletvekili seçiminin 5 yıl yerine 4 yılda bir yapılması öngörülmüştü.)
Türkiye Cumhuriyeti anayasalarında yasama dönemi düzenlemeleri yönünden de farklılıklar bulunuyordu. 1921 Anayasası'nda seçim dönemi 2 yıl olarak öngörülmekteydi. 1921 Anayasası'nın 5. Maddesinde ''Büyük Millet Meclisinin intihabı iki senede bir kere icra olunur'' hükmü yer alıyordu. 1924 Anayasası’nda ise bu süre 4 yıl olarak benimsendi. Anayasanın 13. Maddesinde yer alan düzenlemeyle ''Büyük Millet Meclisinin seçimi dört yılda bir yapılır'' kuralı getiriliyordu.
1961 Anayasasında da 4 yıl ilkesi benimsendi. Anayasanın 69. Maddesinde yer alan bu hüküm ''Millet Meclisi seçimleri dört yılda bir yapılır'' şeklindeydi. Bu düzenlemlerdeki bir başka farklılık da kuşkusuz 1921 ve 1924 anayasalarındaki ''Büyük Millet Meclisi'' ifadesinin 1961 Anayasasında ''Millet Meclisi'' olarak yer almasıdır. Zire 1961 Anayasasına göre Türkiye Büyük Millet Meclisi ''Millet Meclisi'' ve ''Cumhuriyet Senatosu''ndan oluşmaktadır. Bu yapı meclisin dönemlerinin sınıflandırılmasına da yansır.
TBMM'nin yasama dönemleri ve süreleri şöyle:
Dönem Adı
|
Başlangıç
|
Bitiş
|
Süre
|
25. Dönem
|
08/06/2015
|
01/11/2015
|
4 ay 26 gün
|
24. Dönem
|
13/06/2011
|
07/06/2015
|
3 yıl 11 ay 25 gün
|
23. Dönem
|
23/07/2007
|
12/06/2011
|
3 yıl 10 ay 20 gün
|
22. Dönem
|
04/11/2002
|
22/07/2007
|
4 yıl 8 ay 18 gün
|
21. Dönem
|
19/04/1999
|
03/11/2002
|
3 yıl 6 ay 15 gün
|
20. Dönem
|
25/12/1995
|
18/04/1999
|
3 yıl 3 ay 24 gün
|
19. Dönem
|
21/11/1991
|
24/12/1995
|
4 yıl 1 ay 3 gün
|
18. Dönem
|
30/11/1987
|
20/10/1991
|
3 yıl 10 ay 20 gün
|
17. Dönem
|
06/11/1983
|
29/11/1987
|
4 yıl 23 gün
|
Millet
Meclisi Dönemi
|
|||
11. Dönem
|
28/10/1957
|
27/05/1960
|
2 yıl 6 ay 29 gün
|
10. Dönem
|
03/05/1954
|
27/10/1957
|
3 yıl 5 ay 24 gün
|
9. Dönem
|
15/05/1950
|
02/05/1954
|
3 yıl 11 ay 17 gün
|
8. Dönem
|
22/07/1946
|
14/05/1950
|
3 yıl 11 ay 22 gün
|
7. Dönem
|
01/03/1943
|
21/07/1946
|
3 yıl 4 ay 20 gün
|
6. Dönem
|
27/03/1939
|
28/02/1943
|
4 yıl 11 ay 1 gün
|
5. Dönem
|
09/02/1935
|
26/03/1939
|
4 yıl 1 ay 17 gün
|
4. Dönem
|
26/04/1931
|
08/02/1935
|
3 yıl 10 ay 13 gün
|
3. Dönem
|
03/09/1927
|
25/04/1931
|
3 yıl 7 ay 22 gün
|
2. Dönem
|
11/08/1923
|
02/09/1927
|
4 yıl 22 gün
|
1. Dönem
|
23/04/1920
|
10/08/1923
|
3 yıl 3 ay 18 gün
|
Millet Meclisi Dönemi
1961 Anayasası ile parlamentonun yapısı ikili meclis sistemine göre düzenlendi. Anayasanın 63. Maddesi ''Türkiye Büyük Millet Meclisi, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosundan kuruludur'' kuralını getiriyordu.
Bu kapsamda, dört yıllık dönem ''Millet Meclisi''ne ilişkindi. Cumhuriyet Senatosu'nun oluşumu ve seçim dönemi farklı şekilde düzenlenmişti. Buna göre, ''tabii üyeler'' dışındakilerin dönem süresi altı yıldı (Madde 73). Anayasa, genel seçimle gelen senato üyeleri (150 üye) ve cumhurbaşkanınca seçilen (15 kişilik) üyelerin üçte birinin iki yılda bir yenilenmesi kuralını getiriyordu. 1961 Anayasasına göre, 27 Mayıs darbesinde görev alanlardan oluşan Milli Birlik Komitesi üyeleri ile eski cumhurbaşkanlarının Cumhuriyet Senatosunun tabii üyesiydi (Madde 70). Tabii üyelik herhangi bir partiye katılmadıkları sürece yaşamları boyunca senato üyeliği anlamına geliyordu.
Bu bağlamda, ikili yapıya sahip TBMM'nin ''Millet Meclisi'' kanadının yasama dönemi ve süreleri şöyle:
Dönem Adı
|
Başlangıç
|
Bitiş
|
Süre
|
5.
Dönem
|
06/06/1977
|
12/09/1980
|
3 yıl 3 ay 6 gün
|
4.
Dönem
|
15/10/1973
|
05/06/1977
|
3 yıl 7 ay 21gün
|
3.
Dönem
|
13/10/1969
|
14/10/1973
|
4 yıl 1 gün
|
2.
Dönem
|
11/10/1965
|
12/10/1969
|
4 yıl 1 gün
|
1.
Dönem
|
15/10/1961
|
10/10/1965
|
3 yıl 11 ay 25 g
|
Darbe dönemleri
Öte yandan, 27 Mayıs 1961 ve 12 Eylül 1980 askeri darbeleriyle Meclis feshedilmiş ve yasa koyuculuk görevini darbe yönetimleri üstlenmiştir. ''Kurucu Meclis'' ve ''Danışma Meclisi'' adıyla bir yapı oluşturulmuştur. Bu yapılar demokratik seçim süreci sonucunda oluşturulmadığı için yasama organları olarak nitelenememektedir. Bu nedenle, 27 Mayıs ve 12 Eylül sonrası yasama dönemlerine ilişkin tarih boşlukları bulunmaktadır. Bu dönemler 27 Mayıs 1960–15 Ekim 1961 (1 yıl 4 ay 18 gün) ve 12 Eylül 1980–6 Kasım 1983 (3 yıl 1 ay 25 gün) arasındaki süreleri kapsamaktadır.
Darbe yönetimlerinin sona erdiği seçimlerde ise sürecin yönetiminde büyük ölçüde darbe dönemlerini etkisi bulunmaktadır. Demokratik yasama sürecinin askıya alındığı bu dönemlerin etkilerinin ne kadar sürdüğü ayrı bir değerlendirmeye tabidir. Tabii ki bu sürece 12 Mart 1971 muhtırası ile oluşan dönemi de ekleyerek bir değerlendirmede bulunmak gerekir.
--/--