2016 gündemi

-Suriye'deki iç savaş dünya gündemindeki yerini koruyacak

-Petrol üreticisi ülkeler, dünya piyasalarındaki düşüşle

gelir kaybıyla ve ekonomik sorunlarla karşı karşıya

-Rusya'nın içerideki sorunlara karşısında küresel güç olma

temelli dış politikaya ağırlık vermesi dünyayı etkileyecek

-ABD, yıl sonunda yeni başkanı belirlemek için sandık başında

-''Cihatçı'' silahlı gruplar bu yıl da gündemde olacak

2016 yılında da Ortadoğu yine dünyanın önemli gündem maddesi olacak gibi gözüküyor. Suriye'deki iç savaş sadece bu ülkeyi değil dünyayı da iki güç dengesi oluşturacak şekilde bölünmenin eşiğine getirmiş durumda. Suriye, bir bakıma güçler dengesinin yeniden şekillendiği arena olacağa benzer. Ancak, buradaki güç dengeleri arasındaki çekişme Suriye'nin ötesinde tüm Ortadoğu'yu içine alacak gibi gözüküyor.

Ortadoğu'da Suudi Arabistan ile İran'ın Yemen'deki güç gösterisi bölgedeki dengelerin bir başka belirleyicisi olacak. Ancak, Yemen'deki bu mücadele Suudi Arabistan ve İran'ı ekonomik olarak sarsmaya başlayacak gibi gözüküyor.

Petrol fiyatlarındaki düşüş ve durgunluk sürerse bu iki ülke de kendi sorunlarıya uğraşmaktan bu güç dengesi uyununa fırsat bulamayabilir. Burada kuşkusuz İran daha şanslı gibi gözüküyor. Zira yıllardır uygulanan ambargolar yüzünden kendi kendine yetmeye öğrenmiş bir ülke yönetimi var. İran'ın bu konumu bölgedeki konumunu da etkileyecek gibi. Özellikle ABD öncülüğündeki ülkeler grubuyla vardığı uzlaşmayla ekonomik ambargonun biraz olsun gevşeyecek olması İran'nın konumunu daha da güçlendirecektir. Suudi Arabistan'da ise petrol gelirindeki hızlı düşüşün ardından ortaya çıkacak ekonomik sorunlar ülke yönetimini bir hayli zorlayacağı benzer.

Suriye'nin bölünmesi kuşkusuz Irak'ta yaşanabilecek bir bölünmeyi de tetikleyecek nitelikte. Bu daha çok mezhep eksenli bir bölünme işareti sayılabilir. Ayrıca, kuzeydeki Kürt bölgesinin bağımsızlığa bir adım daha yaklaştığını söylemek mümkün. Ancak bu durum zaten Sünni-Şii çatışmasına gebe bir Irak’ta IŞİD’ın elini güçlendirebilecek bir unsur. Irak, Şii-Sunni ayrışmasının yanı sıra bir de Arap-Kürt ayrışmasının içine düşebilir. Bu ayrışmanın sonucunu dini kimlik mi, ulusal kimlik mi belirleyecek onu zaman gösterecek. Ancak şurası tartışılmaz bir gerçek ki Türkiye bu gelişmelerden etkilenecek.

-Aşırı gruplar

Son dönemde Suriye’de IŞİD ile  zirveye çıkan ''Cihatçı radikal'' gruplar Müslüman toplumların birçoğunda küçük de olsa potansiyel buluyor. Afganistan'taki Rus işgaline karşı silahlı mücadele ekseninde örgütlenmeye başlayan bu tür grupların giderek radikalleştiği bir gerçek. Bu ''Cihatçı'' grupların daha sonraki süreçte Çeçenistan, Bosna-Hersek, Irak ve Suriye'de kazandığı ''savaş deneyimi'' birçok devletin ordusundan daha fazla.

Suriye'de Esat rejimini devirmeye yönelik iç savaşta IŞİD gibi uluslararası ''cihatçı-şeriatçı'' bir yapının çıkması bu grupların örgütlenme kapasitesini ortaya koyuyor. Bu tür örgütlenmeler artık (devletleşme hedefiyle) ''hilafet'' ilan edecek aşamaya gelmiş durumdalar. Daha radikal bir duruma gelerek ''ılımlı'' olmakla suçladıkları diğer ''cihatçı'' diğer büyük gruplarla egemenlik mücadelesine girebilecek hızlı organize olabiliyorlar. (El Kaide ile IŞİD mücadelesinde olduğu gibi.)

Bu bağlamda, ''cihatçı'' grupların etkileri ve demokratik sistemlere yönelik şiddet eylemleri bu yıl da dünyanın gündeminde olacak gibi. Değişik ülkelerde ''IŞİD'e yandaş'' faaliyet gösteren grupları da bu kapsamda değerlendirmek gerekiyor. Bu, ''cihatçı'' grupların ''küreseli işbirliği'' içinde olması, demokratik sistemlerin de küresel güçbirliğine yöneleceği anlamına geliyor.

-Türkiye, Rusya

Türkiye ile Rusya arasında uçak kriziyle başlayan sorunların daha çok politik alanda sürmesi bekleniyor. Zira, içeride ekonomik sorunları büyümeye başlayan Rusya’nın doğalgaz pazarını zora sokması zor. Politik manevra daha çok dışa yönelik olacak. Çünkü, Rusya yönetimi dışarıda oluşacak bir ''ulusal konu'' ile içerideki ekonomik sorunları perdelemeye çalışmayı deneyecek gibi gözüküyor. Rusya'nın bu politikası aynı zamanda içerideki milliyetçilik söylemlerini de artıracak. Böylece içerideki olası farklı sesler ''ulusal çıkara ihanet'' konumuna düşeceği için güçlü bir muhalefet oluşamayacak.

Rusya’nın biraz daha ileri giderek Suriye’ye doğrudan asker göndermesi gündeme gelirse şaşırmamak gerek. Ancak, bunun yeni bir Afganistan serüveni olmanın ötesinde Rusya’ya karşı uluslararası bir cephe oluşturacağını hatırlatmak gerek. Rusya'nın Kırım ve Ukrayna'dan sonra bunu göze alamayacağı söylenemez. Unutmamak gerekir ki, Rusya’nın Suriye’ye hava desteği de hiç beklenen bir durum değildi.

Rusya ve İran’nın Suriye konusunda fiili ittifak içinde olması Ortadoğu güç dengesini bir hayli bozuyor. Buna karşı bir hamle beklemek ve bunun da Türkiye-İsrail işbirliği olacağını söylemek mümkün. Ancak, öncelikle iki ülkenin iç politik etkenlerinin bu süreci bir hayli etkileyeceği de söylenebilir.

-ABD’deki seçim

2016 yılı ABD’de iç politikanın ön plana çıktığı bir yıl olacak. Zira, Barack Obama’nın başkanlıktaki son yılı ve Kasım’da yapılacak seçimle yeni başkan belirlenecek. (Yeni başkan Ocak 2017’de göreve başlıyor.) Cumhuriyetçilerin parlamentonun iki kanadında da çoğunluğu elinde tutması Obama’yı frenleyen unsur, ancak başkanlık seçimi sürecinde katı bir ''frenleme'' beklenmemeli.

Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti başkan adayları kendi ön seçim sürecinin ardından belirlenecek. Ancak, aday adayları arasında yer alan demokrat Hillary Clinton (eski Dışişleri Bakanı ve eski başkanlardan Bill Clinton’un eşi) ile cumhuriyetçi Donald Trump’ın (milyarder işadamı, gayrimenkul yatırımcısı) başkanlık için yarışması büyük bir olasılık. (Önseçim süreci öncesinde yapılan anketler bu yönde.) Bu yarıştan Hillary Clinton’un galip gelmesi kimilerinin ifadesiyle yönetimde ''üçüncü Clinton dönemi'' anlamına geliyor. Trump’un seçilmesi ise ''ülkenin şirket gibi yönetilmesi'' anlamına geliyor. Her iki durum da ABD’nin diğer ülkelerle ilişkisini etkileyecek nitelikte.

-Dünya ticaretinde yeni unsurlar

ABD’nin 11 ülkeyle yaptığı Trans-Pasifik Ortaklığı Anlaşması (TPP) ile dünya ticaretini yeniden şekillendirecek gibi, Zira, ABD, Trans-Pasifik Ortaklığı Anlaşması ile Asya pazarının büyük bölümündeki kuralları yeniden şekillendiriyor. Bu, ucuz işgücüyle önemli bir ekonomik avantaj yakalayan Çin’in büyüm hızını yavaşlatabilir.

Bu sürece, halen görüşmeleri süren ABD-AB Serbest Ticaret Anlaşması'nın da 2016'da imzalanacağını eklerseniz dünya ticaretinde dengeler biraz farklılaşacak.

Yaşadığı büyük krizden kurtulmaya başlayan ABD, iki anlaşmayla dünya pazarındaki rakiplerine karşı gücünü artıracak gibi gözüküyor. Ekonomik güç üstünlüğü, doğal olarak politik güç üstünlüğünü de beraberinde getirecektir.

ABD'de uzay teknolojisinde özel sektörün kazandığı deneyim, sağladığı teknolojik üstünlük bu yıl sözü dilecek önemli konular arasında yer alacak.

-Avrupa Birliği

AB içindeki ekonomik sorunlar yatışmaya başlamış gibi gözükse de siyasal uzantıları her zaman kendini gösteriyor. Bu ise AB politikasını belirleyici ülkelerin daha güçlü konuma gelmelerini sağlıyor. Ancak Almanya ve Fransa’da aşırı sağ partilerin yükselişi, bu ülkelerin kendi iç sorunlarıyla uğraşması anlamına gelecektir.

-Petrol fiyatları

Ekonomik yapısı petrole bağlı diğer Ortadoğu ülkelerini parlak bir yıl beklediği söylenemez. Sadece onları değil Rusya, Venezuela da ekonomik sorunlarla mücadele etmek zorunda kalacak.

Petrol fiyatlarındaki düşüş üretici ülkeler için sorun anlamına gelirken, petrole büyük kaynak aktarmak zorunda kalan ülkeler için de rahatlama anlamına gelip gelmediğini zaman gösterecek.

Küresel düzeyde rutinleri bu kadar önceden görmek zor olsa da bazı gelişmelerin tarihleri şimdiden belli. Dünya gündemindeki bazı etkinlikler aylar itibariyle şöyle:

Ocak

10 Ocak- Çalışan gazeteciler günü.

15 Ocak- Okçuluk/Dünya Kupası Nimes ayağı (Fransa)

18 Ocak– Tenis/Avustralya Açık turnuvası (Melbourne)

20 Ocak– Dünya Ekonomik Forumu (Davos, Klosters/İsviçre)

26 Ocak– Portekiz’de cumhurbaşkanlığı seçimi.

29 Ocak– Sinema/Kung Fu Panda 3 gösterime giriyor.

       - Okçuluk/Dünya Kupası Las Vegas ayağı (ABD)

Şubat

12 Şubat– Kış Gençlik Olimpiyatları (Lillehammer, Norveç)

26 Şubat– İran’da parlamento seçimleri

Mart

 1 Mart- Okçuluk/Salon Dünya Şampiyonası (Ankara)

 8 Mart- Dünya kadınlar günü

22 Mart- Dünya su günü.

25 Mart– Sinema/Batman Süpermen’e karşı gösterime giriyor.

27 Mart- Türkiye'de yaz saati uygulaması başlıyor.

Nisan

18 Nisan– Boston Maratonu koşulacak. (ABD)

23 Nisan- TBMM'nin kuruluşunun 96. yıldönümü
              - Expo 2016 Antalya'nın 6 aylık etkinlikleri başlıyor. 

24 Nisan- Okçuluk/Dünya Kupası Şankhay ayağı (Çin)

Mayıs

 3 Mayıs- Dünya basın özgürlüğü günü.

10 Mayıs- Okçuluk/Dünya Kupası 4. ayak (Medellin/Kolombiya)

11 Mayıs– Dünya Ekonomik Forumu Afrika zirvesi (Kigali/Ruanda)

15 Mayıs– Dominik'te devlet başkanlığı ve parlamento seçimleri

19 Mayıs- Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı

21 Mayıs– Futbol/İngiltere Kupası final maçı (Londra)

22 Mayıs– Tenis/Fransa Açık turnuvası (Paris)

Haziran

 1 Haziran– Dünya Ekonomik Forumu doğu zirvesi (Malezya)

 5 Haziran- Dünya Çevre Günü

12 Haziran- Okçuluk/Dünya Kupası Antalya ayağı.

10 Haziran– Futbol/Avrupa Kupası başlıyor. (Paris)

27 Haziran– Tenis/Wimbledon turnuvası (Londra)

Temmuz

 4 Temmuz- NASA'nın 2011'de fırlattığı uzay gemisi Juno'nun
   Jüpiter'e ulaşması bekleniyor.

Ağustos

 5 Ağustos– Yaz Olimpiyatları başlıyor. (Rio, Brezilya)

29 Ağustos– Tenis/ABD Açık turnuvası (New York)

Eylül

 1 Eylül- Dünya Barış Günü

 4 Eylül- G20 zirvesi Hangzhou'da yapılacak. (Çin)

   Eylül- Güney Çin'de yapımı süren dünyanın en büyük
   teleskobu FAST'ın (500m.) hizmete alınıyor. 

21 Eylül- BM Dünya Barış Günü

Ekim

 1 Ekim– TBMM yeni yasama yılı başlıyor.

29 Ekim- Türkiye Cumhuriyeti 93. yılında.

30 Ekim- Türkiye'de yaz saati uygulaması sona eriyor.

Kasım

 6 Kasım– New York maratonu koşulacak.

 8 Kasım– ABD’de başkanlık ve parlamento kısmi yenileme seçimi

16 Kasım- Dünya hoşgörü günü.

Aralık

 3 Aralık- Dünya engelliler günü.

 9 Aralık- Dünya yolsuzlukla mücadele günü.

10 aralık- Dünya insan hakları günü.

––|––