Yeni Zelanda yeni bayrağı oyluyor

Toplulukların birlikte yaşama sürecine paralel giden devlet kavramı aynı zamanda yönetim bilimlerini (ya da siyaseti) ortaya çıkarıyor. Devletin tanımı, günümüz yönetim anlayışında bireyin alanının tanımını da gündeme getiriyor. İki tanımın kesiştiği noktalardan biri de kuşkusuz ki kararlara katılım.

TDK Sözlük’te, devlet, ‘’Toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık’’ diye tanımlanıyor. Bu tanım üç unsuru içinde barındırıyor: Halk ve millet olarak da nitelenen ‘’insan’’ unsuru,  siyasal iktidar ve bağımsızlığı içinde barındıran ‘’egemenlik’’ unsuru ile coğrafi bütünlük oluşturacak şekilde sınırları belirlenmiş bir bölgeyi anlatan ‘’ülke’’ unsuru. Bu üç unsurun çeşitli ortak simgesi bulunmasına karşın en belirgin olanı kuşkusuz ‘’bayrak’’.

Bayrak devletin yanı sıra ulusal kimliğin de önemli bir simgesi. Hem devlet hem de birey kendi ulusal kimliğini göstermek için bayrak simgesini kullanıyor. Bu simge üzerinde toplumsal uzlaşma sağlanması bir bakıma o toplumsal yapının da bütünleşmişliğini gösteren unsurlardan biri kuşkusuz.

Devletlerin tarihinde, bu simgenin belirlenmesinde kimi zaman ciddi görüş ayrılıkları, hatta bölünmelere yer alıyor. Kimi zaman yönetimi ele geçiren gruplar kendi simgelerini diğerlerine kabul ettirmeye çalışıyor, kimi zaman da bu konudaki uzlaşma zaman içinde ortaya çıkıyor. Birincisi yeni bölünmeleri doğururken, ikincisi bütünleşme yolunda önemli bir süreci başlatıyor.

Klasik sömürgecilik döneminin ardından bağımsızlığını kazanmaya başlayan ülkelere bakıldığında kuruluş sürecçlerindeki bayrak önceki ''egemen devletin'' izlerini taşıyor. Bu aynı zamanda ''eski egemenin varlığını sürdürdüğünün'' de bir göstergesi gibi. Bağımsızlığını kazananlar, zaman içinde eskinin bu izleri silmek, kendi farklı kimliklerine ilişkin bir simge bulma süreci başlatmışlar. Bu kendi ''katılımcı kültür''ünü oluşturmayı başaran isteyen toplumlarda ‘’toplumsal uzlaşma’’ ile sağlanıyor, diğerlerinde ise yeni baskın unsurun ''dayatması'' olarak topluma yansıyor.

-Yeni Zelanda'da bayrak arayışı

İngiltere’den ''bağımsız'' hale geldikten sonraki bayrağınde İngiliz izini taşıyan Yeni Zelanda  bu konudaki değişim sürecinde ‘’toplumsal uzlaşma’’ sürecini tercih eden ülkelerden biri. Ülkede yıllardır yaşanan ''yerli halkın ve yöresel kültürel izleri yansıtan bir bayrak'' tartışmalarında bu kez somut sonuca ulaşacak gibi gözüküyor. Zira seçim sürecinde son aşamaya gelindi.

Yeni Zelandalılar, bu konudaki kararlarını 3 Mart-24 Mart 2016 tarihleri arasındaki halkoylamasında ortaya koyacaklar. Değişik ülkelerde yaşayan vatandaşlarının da katılabildiği oylamada, üzerinde İngiltere'nin simgesi bulunan (Union Jack) şu anki bayrak ile on bini aşkın tasarım arasından seçilen ''eğrelti otu desenli'' bayrak arasında bir tercih yapılacak. Bu aslında üç etaptan oluşan bayrak seçim sürecinin son aşaması. 

-Süreç

Bayrak değişikliği yönündeki tartışmalar aslında uzun zamadır ülke gündemine gelen bir konu. Ancak bu konudaki somut adımlar son iki yıla yayılıyor. 

Bayrak değişikliği konusunda başlatılan süreçte, önce, Prof. John Burrows başkanlığında 12 kişilik bir komisyon oluşturuluyor ve tasarım önerileri toplanmaya başlanıyor. Bu süreçte toplam 10 bin 292 adet bayrak tasarımı önerisi geliyor. Komisyon bir çağrı yayımlayarak 1 Eylül 2015 tarihinde yapılacak geniş katılımlı toplantıda bayrak tasarımları arasında ön eleme yapılacağını duyuruyor. 

İlk eleme sonunda 39 tasarım  bir sonraki aşamaya kalır. İkinci elemede ise bu sayı 4’e düşürülür, ancak parlamento bu sayıya bir ekleme yapar. Beş tasarım  20 Kasım-11 Aralık 2015 tarihleri arasında halkın oyuna sunulur. Bu oylamada en çok tercih alan eğrelti otu desenli tasarım ile 1902’den bu yana kullanılmakta olan bayrak arasında tercih yapılmasına sıra gelmiştir artık. (3-24 Mart 2016)

Güncelleme (30.03.2016)
-Bayrak değişikliği olmayacak

Postayla yapılan halkoylamasının resmi sonuçlarına göre katılım oranı yüzde 67.8 oldu. Bunlardan yüzde 56.6'sı (1.208.702) şu anda ülkenin sembolü olan bayraktan yana oy kullandı. Katılımcıların yüzde 43.2'si ise (921.876) gümüş eğrelti otu desenli bayrağı tercih etti.

19 Kasım'da yeni bayrak seçenekleri konusunda yapılan halkoylamasına katılım yüzde 48.78 düzeyinde kalmıştı. Basında, oylama sürecinin maliyetinin 17 milyon Sterlin'i (Yaklaşı 12 milyon  dolar / 50 milyon TL) bulduğu yönünde haberler yer aldı.

-Ülkeler ve bayrak düzenlemeleri 

2000'li yıllarda bayrak değişikliği ya da yeni düzenleme yapan ülkelere bakıldığında ''yönetimin kararı'' ya da ''halkın talebi doğrultusunda'' bayrak düzenlemesi yapıldığı gözleniyor. Bu, kimi devletlerde geçmişti kullanılan veya yeni tasarım bayraktan yana olmuş ya da kullanılan bayrakta tasarım değişikliği şeklinde yansımış. Ayrıca, çok sayıda ülkede de kullanılmakta olan bayrağın bir standarda bağlanmasına yönelik küçük düzenlemeler (boyut, yerleşim) yapıldığı görülüyor.

Bayrak değişikliği ya da önemli tasarım düzenlemesi yapan ülkelerden bazıları şöyle:  

Malawi
Eski bir İngiliz sömürgesi olan ülkenin ilk bayrağı bağımsızlığını kazandığı 1964 yılında kabul edilir. Bir süre önce işbaşına gelen Demokratik Gelişim Partisi hükümeti, 2010 yılında, ülke bayrağının tasarımında değişiklik yapar. Değişiklik dönemin devlet başkanı Bingu wa Mutharika isteği üzerine yapılmıştır. Siyah-kırmızı-yeşil renkteki şeritlerin yerleri değiştirilir ve üst bölümde yer alan güneş figürü ortaya alınır. Bu değişiklik ülke genelinde tepki ve protestolara neden olur. Yeni bayrak halk arasında  ‘’Bingu’nun bayrağı’’  olarak tanımlanır. Mutharika’nın 2012 yılında ölümüyle yerini yardımcısı Joyce Banda seçilir ve parlamento eski bayrağa dönme kararı alır. (Banda daha sonraki süreçte kendi partisini kurarak seçime katılır, ancak Mutharika’nın kardeşi Peter Mutharika devlet başkanlığına seçilir.)

Venezuela
Venezuela bayrağında ana tema sarı, mavi ve kırmızı renkli yatay üç şerittir. Bu şeritler üzerinde yer alan semboller ülke tarihinin değişik dönemlerinde farklılık gösterir.  Zamanla ülkenin yedi bölgesini simgeleyen yedi yıldız bayrak tasarımına eklenir. Bu yıldızların tasarımları sürekli değiştirilir ve son düzenlemede yarım daire şeklindedir. Ülkede yönetimi ele geçiren Hugo Chavez, 1998 yılında bayrağa bir yıldız daha ekletir. Bu yeni yıldız Chavez’in ifadesiyle ‘’devrimin simgesi’’dir. Ayrıca bayrağa üzerinde at beyaz at bulunan bir arma eklenir. Atın koşuş yönü bile ülkede uzun süre gündemde kalır. Günümüzde yönetim yeni bayrağı kullanırken, muhalefet hala yedi yıldızlı ve armasız bayrağı tercih etmektedir.

Gürcistan
Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardandan kurulan bugünkü Gürcistan, 1918-1921 yılları arasında Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti adını taşıyordu. Ülkenin 1991 yılında yeniden bağımsızlığını kazanmasının ardından Sovyet dönemi öncesi bayrak benimsenir. Beş haçlı tarihi bayrağın kullanılmasına yönelik öneri dönemin devlet başkanı Shevardnadze tarafından reddedilir. 2004 yılındaki halk hareketiyle ülkede yönetim değişir ve bayrak da değiştirilir. Beyaz zemin üzerinde kırmızı beşli haç deseni olan tarihi bayrak ülkenin yeni simgesi olarak benimsenir.

Myanmar 
Eski adı Burma olan ülkenin İngilizlere karşı bağımsızlığını kazanmasından sonra, tıpkı diğer İngiltere sömürgelerinde olduğu gibi bu ülke renlerinin yer aldığı bir bayrak benimsenir. II. Dünya Savaşı’nda Japonya işgaline karşı direnişte kullanılan kırmızı zemin üzerinde beyaz yıldız, daha sonraki süreçte ülkenin bayrağının temelini oluşturur. Ülke adının Burma olarak değiştirildiği ilk dönemde de bu bayrağın değişik bir tasarımı kullanılır. 2010 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle sarı, yeşil, kırmızı renkli şeritlerin ortasında beş köşeli beyaz yıldızdan oluşan eski (sosyalist) bayrak benimsenir. Sarı renk dayanışmayı, yeşil renk barış-huzur ve verimli toprakları, kırmızı cesaret ve kararlılığı, beyaz yıldız ise ülkenin birlik için kararlılığını simgeler.

Afganistan
Afganistan 1700’lerin başında bağımsızlığını kazanmış, ancak bu süreçte önemli yönetim değişiklikleri yaşamış bir ülke. Neredeyse bu süreçlerin hepsinde farklı tasarımda bayraklar kullanılıyor ve bu sayı yirmiye ulaşıyor. Ülke bayrağında geleneksel olarak siyah, kırmızı ve yeşil renkleri yer alıyor. 2004 yılında yapılan tasarım düzenlemeleriyle Afgan bayrağına son şekli verilir. Ulusal siyah, kırmızı ve yeşil dikey şeritlerin ortasında beyaz renkli klasik Afgan amblemi yer alır. Bayrak renklerinden siyah geçmişin karanlık dönemini, kırmızı bağımsızlık için dökülen kanı, yeşil ise umutlu geleceği simgeler.

Bahreyn
Basra Körfezi’nde bir ada ülkesi olan Bahreyn’de kullanılan ilk bayrak düz kırmızı renklidir. Bu bayrak körfezdeki kentlerde sıkça kullanılan, zaman zaman da korsanların tercih ettiği bir simge olarak bilinir. Osmanlılardan sonra geçtiği İngiliz egemenliğinden bağımsızlığını kazandığında kırmızı zemin üzerinde beyaz zikzaklı bayrak kullanılmaya başlanır. Başta 28 olan bu beyaz zikzakların sayısı önce 8 üçgen şeklini alır. 2002’de ülkenin adı Bahrey Krallığı olarak değiştirilir ve bayraktaki beyaz üçgen sayısı beşe indirilir. Kırmızı zemin üzerindeki ve solda yer alan bu üçgenler İslamın beş şartını simgeler.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti (eski Zaire)
Eski bir Belçika sömürgesi olan ülke bağımsızlığını 1960 yılında kazanır. Mavi zeminde beş köşeli sarı yıldız şeklinde olan bayrak, sol tarafa eklenen ve altı bölgeyi temsil eden yıldızlarla yeni devletin sembolü olur, ancak bu üç yıl sürer. Ülkedeki istikrarsızlığın ardından yönetimi ele geçiren Albay Mobutu, tek adamlığını ilan eder ve ülkenin adı da Zaire olarak değiştirilir. 1997’de kendisi de Rwanda destekli bir hareketle devrilir, yerine Laurent Kabila yönetimi geçer. Ülkenin adı Demokratik Kongo Cumhuriyeti’dir artık. Kendisini destekleyen ülkelerden bağımsız hareket etmeye kalkışınca yeni bir kargaşa başlar ve Kabila’yı öldürülen oğlu ülkenin yönetimini ele geçirir.  Komşu ülkelerin desteklediği yönetim değişiklikleriyle ülkeni bayrağı da değişir.

Ülkenin bağımsızlığından bu yana yedi kez değişen 2006’daki son haliyle kullanılıyor. Açık mavi zemin çapraz sarı-kırmızı şeritle iki kesit oluşturur ve sol kesitte beş köşeli sarı yıldız yer alır. 1963-1971 döneminde farklı tasarımla kullanılan bu formatta açık mavi barış ve umutu, kırmızı ülke için dökülen kanı, sarı başarıyı ve yıldızda birlikteliği simgeler.

Irak
Osmanlı Devleti’nin bir parçası olmaktan çıktıktan sonra bir süre İngiltere egemenliği altında kalan Irak’ta, 1932’de Haşimi ailesinin bir uzantısı olarak krallık oluşturulur. Krallığın bayrağı da bir önceki siyah, beyaz ve yeşil yatay şeritli bayrağın sol yanına, bir kenarı kesik kırmızı üçgen eklenir. Üçgen içindeki yedi köşeli iki yıldız, ülkede yoğun olarak bulunan Arap ve Kürtleri simgeler. 1958’de rallığın devrilip Baas rejiminin başlamasıyla bayrak da değiştirilir. Abdülkerim Kasım’ın liderliğindeki bu dönemde bayrakta ana renkler korunurken, üçgen tam olarak yer alır ve yıldızlar kaldırılır. Aslında Filistin bayrağı olan bu bayrağın yerini bir yıl sonra yenisi alır. Bu kez kırmızı, beyaz ve yeşil renkli şeritler dikey hale gelir, beyaz şeritin ortasına etrafı kırmızı yıldız deseniyle çevrelenmiş sarı güneş figürü eklenir. 1963’te Baas rejiminde liderliği Saddam’ın ele geçirmesiyle bayrağın şeklide değiştirilir. Bu kez kırmızı, beyaz ve siyah yatay şeritlerin ortasında üç yeşil yıldız deseni vardır. Aslında benzeri bayrak Mısır’da Nasır rejimi ile Suriye’nin Birleşik Arap Cumhuriyeti’ni oluşturmasıyla iki yıldızlı olarak kullanılmıştır. Irak’ın yeni yönetime de Arap milliyetçiliğinin yoğun olduğu bu dönemde birliğe katılıp, bayrağını üç yıldızı hale getirir. (İki yıldızlı şekli uzun süre Suriye bayrağı oldu.) 1991’de Saddam’ın isteğiyle yıldızların arasında ‘’tekbir’’ yazısı eklenir. (Bu ilk tekbir ifadesinin Saddam’ın el yazısı olduğu söylenir.) Saddam rejiminin ABD’nin askeri müdahalesiyle düşmesinin ardından oluşan yeni yönetim önce ‘’tekbir’’ yazısının fontunu değiştirir, 2008’de ise bayraktaki yeşil yıldızlar kaldırılır.

Rwanda
Orta Afrika’nın doğusunda yer alan bu küçük ülke önce Almanya, daha sonra da Belçika’nın sömürgesidir. İki etnik grubun (Hutu ve Tutsiler) yaşadığı ülkede Alman ve Belçika’lılar tarafından Tutsi’ler ön planda tutulagelir. Nüfusun çoğunluğu oluşturan Hutular, 1959 yılında Tutsi kabilesine mensup kralı öldür ve yönetimi ele alır. Bu aslında ülkedeki içsavaş ve soykırım sürecinin de başlangıcıdır. 1994 yılındaki kanlı süreçte Tutsi ve ılımlı Hutu’lardan oluşan 500 binden fazla insan öldürülür. Bu katliam ancak BM’nin müdahaleyle durdurulur. Ülke 1959 yılına kadar (siyah, sarı, kırmızı dikey şeritli) Belçika bayrağı  altındadır. Bağımsızlık kazanıldıktan sonraki kırmızı, sarı, yeşil dikey şeritli bayrak kullanılmaya başlar. Aynı desenli Gine bayrağından ayrmak için, 1991 yılında, sarı şeridin ortasına ‘’R’’ harfi yerleştirilir. 1999’da başlayan normalleşme sürecinin ardındna 2001’de, geçmişin izlerini silme çabaları kapsamında, ülkenin simgesi tümüyle değiştirilir. Sağ köşesinde güneş bulunan kalın mavi ile sarı ve yeşil yatay şerit ülkenin yeni simgesidir artık. Mavi ‘’umut ve barış’’ı, sarı ekonomik ‘’kalkınma ve doğal kaynakları’’, yeşil ‘’refah ve doğa’’yı temsil eder, güneş ise birliktir.

--|--