-Cari açık
-Türkiye’nin halledemediği bela: Cari açık
(*): Eski sunumdaki karşılık kalemleri rezerv varlıklar kalemine dahil edilmiştir.
Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü
Ödemeler Dengesi Müdürlüğü
-Son 37 yılın 31’inde açık veren cari işlemlerdeki açık,
1975-2011döneminde 333,7 milyar dolara ulaştı
-En son 2001 yılında fazla veren cari işlemler
dengesindeki açık, son 10 yılda 294,2 milyar
doları buldu
-Son 10 yılda verilen açık, 37 yılın toplam açığının
yüzde 88,15’i düzeyine ulaştı
-1980’li yıllarda 10,4 milyar, 1990’larda 13,5 milyar,
2000’li yıllarda 176,6 milyar dolar olan 10’lu yıllar
cari açık toplamı, 2010’lu yıllarda daha iki yılda
123,7 milyar dolar oldu
-Türkiye, 1996-2011 döneminde enerji ithalatına
329,7 milyar dolar harcadı. Bu rakam, 37 yıllık cari
işlemler açığının sadece 4 milyar dolar altında kaldı
Türkiye’nin bir türlü halledemediği bela cari açık, sorun olmaya devam ediyor. Son 37 yılın 31’inde açık veren cari işlemlerdeki açık, 1975-2011 döneminde 333 milyar 743 milyon dolara ulaştı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 1975-2011 döneminde, 1988 yılında 1 milyar 596 milyon, 1989 yılında 938 milyon, 1991’de 250 milyon, 1994’de 2 milyar 631 milyon, 1998’de 2 milyar, 2001’de 3 milyar 760 milyon dolar cari fazla verdi.
En son 2001 yılında fazla veren cari işlemler dengesi açığı, son 10 yılda 294 milyar 190 milyon doları buldu.
Son 10 yılda verilen açık, 37 yılın toplam açığının yüzde 88,15’i düzeyine ulaştı. Bir diğer ifadeyle 1975-2011 döneminde verilen cari açığın 10’da 9’u son 10 yılda meydana geldi.
-2011 cari açığı tüm zamanların rekorunu kırdı-
Cari açık 10 milyar doları ilk kez 14 milyar 431 milyon dolarla 2004 yılında aştı. 2005 yılında 22 milyar 309 milyon dolarla ilk kez 20 milyar, 2006’da 32 milyar 249 milyon dolarla ilk kez 30 milyar dolar, 2008’de 41 milyar 524 milyon dolarla ilk kez 40 milyar dolar sınırı geçildi. 2009 yılında 13 milyar 370 milyon dolara düşen cari açık, 2010 yılında 46 milyar 643 milyon dolara yükseldi. Cari açık 2011 yılında ise 77 milyar 89 milyon dolarla tüm zamanların rekorunu kırdı.
1980’li yıllarda (1980-1989) 10 milyar 408 milyon, 1990’larda (1990-1999) 13 milyar 490 milyon, 2000’li yıllarda (2000-2009) 176 milyar 618 milyon dolar olan 10’lu yıllar cari açık toplamı, 2010’lu yıllarda daha iki yılda (2010, 2011) 123 milyar 732 milyon dolar oldu.
-Cari açığın kurtarıcısı hizmetler: 258,1 milyar dolar fazla verdi-
1975-2011 döneminde 1 trilyon 334 milyar 765 milyon dolar ihracat, 1 trilyon 899 milyar 456 milyon dolar ithalat yapılırken, 564 milyar 691 milyon dolarlık dış ticaret açığı verildi. Bu dönemde 483 milyar 245 milyon dolarlık hizmet geliri elde edilirken, 225 milyar 137 milyon dolarlık da hizmet gideri yapıldı. Cari açığın daha büyümesini önleyen, bir anlamda kurtarıcı olan hizmetlerde 258 milyar 108 milyon dolarlık fazla verildi. 1975-2011 dönemindeki mal, hizmet dengesi açığı ise 306 milyar 583 milyon dolar oldu. Bu dönemde gelir dengesinde, 65 milyar 40 milyon dolarlık gelir, 190 milyar 71 milyon dolarlık da gider meydana geldi. Böylece 431 milyar 614 milyon dolarlık mal, hizmet ve gelir açığına ulaşıldı. 97 milyar 871 milyon dolarlık cari transferle, cari işlemler açığı 333 milyar 743 milyon dolara indirilebildi.
-Net hata noksan toplamı 31 milyar dolar-
Bu dönemde sermaye hesabındaki açık 168 milyon dolar olurken, cari işlemler açığı ve sermaye hesabındaki açık 333 milyar 911 milyon dolara çıktı. Finans hesabındaki 367 milyar 295 milyon dolarlık fazla neticesinde, cari işlemler, sermaye ve finans hesabı dengesinde 33 milyar 384 milyon dolar fazla meydana geldi. Hiçbir kaleme dahil edilemeyen, bir anlamda hesaplara, kayıtlara nasıl girdiği belli olmayan net hata noksan kalemindeki 30 milyar 981 milyon dolarlık rakamla birlikte 37 yıllık genel denge 64 milyar 395 milyon dolara ulaştı. Rezerv varlıklar da bu miktarda açık verdi.
-15 yıllık enerji ithalatı 37 yıllık cari açıktan
sadece 4 milyar dolar az-
sadece 4 milyar dolar az-
Türkiye, enerji ithalatı olarak da özetlenecek “mineral yakıt, mineral yağ ve müstahsalları, mumlar”ın olduğu dış ticaret sınıflamasındaki 27. fasılda, 1996-2011 döneminde ithalata 329,7 milyar dolar harcadı. Bu rakam 37 yıllık cari işlemler açığından sadece 4 milyar dolar altında kaldı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2003-2011 döneminde 280,8 milyar dolarlık 27. fasıl kapsamında ithalat yaptı. 2003-2011 döneminde 293 milyar 564 milyon dolarlık cari açık verildi. Sadece 2011 yılında, 27. fasıldaki ithalat 54,1 milyar dolarla rekor kırdı.
1975-2011 dönemi cari işlemler dengesi rakamları, yıllar itibarıyla şöyle:
Cari
| |
İşlemler
| |
Dengesi
| |
(Milyon
| |
Yıl
|
Dolar)
|
1975
|
-1.648
|
1976
|
-2.029
|
1977
|
-3.140
|
1978
|
-1.265
|
1979
|
-1.413
|
1980
|
-3.408
|
1981
|
-1.936
|
1982
|
-952
|
1983
|
-1.923
|
1984
|
-1.439
|
1985
|
-1.013
|
1986
|
-1.465
|
1987
|
-806
|
1988
|
1.596
|
1989
|
938
|
1990
|
-2.625
|
1991
|
250
|
1992
|
-974
|
1993
|
-6.433
|
1994
|
2.631
|
1995
|
-2.339
|
1996
|
-2.437
|
1997
|
-2.638
|
1998
|
2.000
|
1999
|
-925
|
2000
|
-9.920
|
2001
|
3.760
|
2002
|
-626
|
2003
|
-7.515
|
2004
|
-14.431
|
2005
|
-22.309
|
2006
|
-32.249
|
2007
|
-38.434
|
2008
|
-41.524
|
2009
|
-13.370
|
2010
|
-46.643
|
2011
|
-77.089
|
Toplam
|
-333.743
|
1975-2011 dönemi toplam ödemeler dengesi analitik sunumu şöyle:
1975-
| |
2011
| |
Toplamı
| |
(Milyon
| |
Dolar)
| |
CARİ İŞLEMLER HESABI
|
-333.743
|
İhracat f.o.b.
|
1.334.765
|
İthalat f.o.b.
|
-1.899.456
|
Mal Dengesi
|
-564.691
|
Hizmetler Dengesi: Gelir
|
483.245
|
Hizmetler Dengesi: Gider
|
-225.137
|
Mal ve Hizmet Dengesi
|
-306.583
|
Gelir Dengesi: Gelir
|
65.040
|
Gelir Dengesi: Gider
|
-190.071
|
Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi
|
-431.614
|
Cari Transferler
|
97.871
|
SERMAYE HESABI
|
-168
|
FİNANS HESABI
|
367.295
|
Yurtdışında Doğrudan Yatırım
|
-16.376
|
Yurtiçinde Doğrudan Yatırım
|
124.511
|
Portföy Hesabı-Varlıklar
|
-24.879
|
Portföy Hesabı-Yükümlülükler
|
97.158
|
Hisse Senetleri
|
23.963
|
Borç Senetleri
|
73.195
|
Diğer Yatırımlar-Varlıklar
|
-28.709
|
Merkez Bankası
|
-1.492
|
Genel Hükümet
|
-358
|
Bankalar
|
-23.327
|
Diğer Sektörler
|
-3.996
|
Diğer Yatırımlar-Yükümlülükler
|
215.590
|
Merkez Bankası
|
-154
|
Genel Hükümet
|
-20.342
|
Bankalar
|
92.568
|
Diğer Sektörler
|
138.163
|
Cari, Sermaye ve Finansal Hesaplar
|
33.384
|
NET HATA VE NOKSAN
|
30.981
|
GENEL DENGE
|
64.365
|
REZERV VARLIKLAR (*)
|
-64.365
|
Resmi Rezervler
|
-75.126
|
Uluslararası Para Fonu Kredileri
|
-699
|
Ödemeler Dengesi Finansmanı
|
11.460
|
Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü
Ödemeler Dengesi Müdürlüğü