-Yatırım pozisyonu açığı
-Uluslararası yatırım pozisyonundaki
açık 323,6 milyar dolar
açık 323,6 milyar dolar
-2011’in Mart sonunda 381,1 milyar dolara kadar çıkan açık,
Haziran sonunda 376,8, Eylül sonunda 337,6, Ekim’de 353,3,
Kasım’da 333,8, Aralık sonunda 323 milyar 628 milyon dolar oldu
-Uluslararası yatırım pozisyonundaki açık son 10 yılda 3,8
katına çıkarken, 238,9 milyar dolar arttı
-176,5 milyar dolarlık varlıklar, 500,2 milyar dolarlık
yükümlülüklerin üçte birini biraz geçiyor
-Yükümlülüklere bakıldığında, son bir yılda, yurt içindeki
doğrudan yatırımların 45 milyar 574 milyon dolar
azalarak 186 milyar 22 milyon dolardan 140 milyar
448 milyon dolara inmesi durumu dikkat çekici
-Bir diğer yükümlülük konusu kredilerde ise, Aralık 2011 yılı
itibarıyla son bir yılda, 13 milyar 628 milyon dolar artarak
171 milyar 703 milyon dolardan 185 milyar 331 milyon dolara
yükseldi
Bir ülkenin dış dünyayla ilişkilerinde varlıklarını ve yükümlülüklerini gösteren uluslararası yatırım pozisyonunda Türkiye’nin yıllardır açık verdiğini biliniyor. Türkiye’nin Aralık 2011 itibarıyla bu alanda 323,6 milyar dolar açık verdi. 2011’in Mart sonunda 381,1 milyar dolara kadar çıkan açık, Haziran sonunda 376,8, Eylül sonunda 337,6 milyar, Ekim’de 353,3 milyar, Kasım’da 333,8 milyar, Aralık sonunda 323 milyar 628 milyon dolar indi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü’nün verilerine yıl sonları itibarıyla bakıldığında, 1996 yılında uluslararası yatırım pozisyonu açığı net 54,8, 1997’de 60,3, 1998’de 65,6, 1999’da 75,4, 2000 yılında 98,7 milyar dolardı. Bu rakam 2001 yılında 84,7 milyar dolara indi. Bu rakam 2002 sonunda 85,5 milyar dolar düzeyindeydi. 2003 yılında 105,9 milyar, 2004 yılında 127,8, 2005’de 174,4, 2006’da 205,9, 2007’de 313,1 milyar dolara çıkan yatırım pozisyonu açığı, uluslararası ekonomik krizin başladığı 2008 yılında 200,3 milyar dolara indi. 2009’da tekrar 277,1 milyar dolara yükselen açık, 2010 sonunda 361,9 milyar dolara çıktı. 2011 yılının Mart ayında 381 milyar 106 milyon dolara kadar yükselen açık, yılsonunda 323,6 milyar dolara indi.
-Son 10 yılda 238,9, son 15 yılda 268,9 milyar dolar arttı-
Son 10 yıllık döneme bakıldığında uluslararası yatırım pozisyonundaki açık 3,8 katına çıktı. Bu dönemde açık miktarı 238,9 milyar dolar arttı. Son 15 yılda ise 5,9 katına yükseldi. Açık miktarı ise 15 yılda 268,9 milyar arttı.
-Varlıklar 176,5 milyar dolar-
Aralık 2011 rakamlarına bakıldığında varlıklar, 2010 sonuna göre 7 milyar 73 milyon dolar azalarak 183 milyar 611 milyon dolardan 176 milyar 538 milyon dolara indi. Yurtdışında doğrudan yatırımlar, 21 milyar 570 milyon dolardan 23 milyar 882 milyon dolara çıkarken, portföy yatırımları 2 milyar 256 milyon dolardan 1 milyar 604 milyon dolara indi. Ticari krediler, krediler, efektif ve mevduatlar ve diğer varlıklardan oluşan diğer yatırımlar, 10 milyar 966 milyon dolarlık azalışla 73 milyar 801 milyon dolardan 62 milyar 835 milyon dolara geriledi. Parasal altın, özel çekiş hakları, Uluslararası Para Fonu (IMF) nezdinde rezerv varlıklar, yabancı paradan oluşan rezerv varlıkları 85 milyar 984 milyon dolardan 88 milyar 217 milyon dolara yükseldi. Rezerv varlıklar Haziran 2011 sonunda 99 milyar 361 milyon dolara kadar çıkmıştı.
-Yükümlülükler 500,2 milyar dolar-
Aynı dönemdeki yükümlülüklere gelince, 2001 yılında 136 milyar dolardan Mart 2011 sonunda 564 milyar 408 milyon dolara kadar yükseldi. 2011 yıl sonunda ise 500 milyar 166 milyon dolara indi. Yükümlülükler 2010 sonunda 545 milyar 546 milyon dolardı. Ayrıntısında bakıldığında, 2010-2011 döneminde yıl sonları itibarıyla yurtiçinde doğrudan yatırımlar 186 milyar dolardan 140 milyar 448 milyon dolara, portföy yatırımları 118 milyar 381 milyon dolardan 109 milyar 217 milyon dolara inerken, diğer yatırımlar 241 milyar dolardan 250 milyar 501 milyon dolara yükseldi.
-Varlıklar, yükümlülüklerin yüzde 35,3’ü kadar-
Varlıkların boyutu, yükümlülüklerle karşılaştırınca oldukça düşük kalıyor. 176,5 milyar dolarlık varlıklar, 500,2 milyar dolarlık yükümlülüklerin üçte birini biraz geçiyor. Varlıklar, yükümlülüklerin yüzde 35,3’ü kadar. Yükümlülüklerin yüzde 28,1’ini yurtiçinde doğrudan yatırımlar (sermaye ve diğer sermaye), yüzde 21,8’ini hisse senetleri ve borç senetlerinden oluşan portföy yatırımları, kalan yüzde 50,1’i ise ticari krediler, krediler, mevduatlar ve diğer yükümlülüklerden oluşan diğer yatırımlar oluşturdu.
-Varlıklar, yükümlülüklerden kredileri bile karşılayamıyor-
Yükümlülüklere bakıldığında, son bir yılda, yurt içindeki doğrudan yatırımların 45 milyar 574 milyon dolar azalarak 186 milyar 22 milyon dolardan 140 milyar 448 milyon dolara inmesi durumu dikkat çekici. Bir diğer yükümlülük konusu kredilerde ise, Aralık 2011 yılı itibarıyla son bir yılda, 13 milyar 628 milyon dolar artarak 171 milyar 703 milyon dolardan 185 milyar 331 milyon dolara yükseldi. Bir diğer dikkat çekici olay da 176 milyar 538 milyon dolarlık varlıklar, 185 milyar 331 milyon dolarlık kredileri bile karşılayamıyor. Oysa 2010 sonunda varlıklar 183 milyar 611 milyon dolarken, krediler 171 milyar 703 milyon dolardı. Varlıklar, kredilerden 11 milyar 908 milyon dolar daha fazlaydı.
Uluslararası Yatırım Pozisyonu: Dönem Sonları İtibarıyla Dış Varlık ve Yükümlülükler: (Milyon ABD Doları)
2001
|
2002
|
2010
|
2011 (*)
| |
Uluslar. Yatırım Pozis., net
|
-84.730
|
-85.498
|
-361.935
|
-323.628
|
Varlıklar
|
52.218
|
62.270
|
183.611
|
176.538
|
Yurtdışında doğrudan yatırımlar
|
4.581
|
5.847
|
21.570
|
23.882
|
Sermaye
|
4.581
|
5.847
|
20.288
|
22.600
|
Diğer sermaye
|
n.a.
|
n.a.
|
1.282
|
1.282
|
Portföy yatırımları
|
550
|
809
|
2.256
|
1.604
|
Hisse senetleri
|
53
|
45
|
398
|
170
|
Merkez Bankası
|
4
|
5
|
26
|
26
|
Genel Hükümet
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Bankalar
|
0
|
0
|
88
|
32
|
Diğer Sektörler
|
49
|
40
|
284
|
112
|
Borç senetleri
|
497
|
764
|
1.858
|
1.434
|
Bono ve tahviller
|
464
|
730
|
1.857
|
1.432
|
Bankalar
|
373
|
627
|
1.197
|
994
|
Diğer sektörler
|
91
|
103
|
660
|
438
|
Para piyasası araçları
|
33
|
34
|
1
|
2
|
Bankalar
|
2
|
4
|
0
|
0
|
Diğer sektörler
|
31
|
30
|
1
|
2
|
Diğer yatırımlar
|
27.126
|
27.529
|
73.801
|
62.835
|
Ticari krediler
|
2.550
|
3.471
|
10.645
|
11.482
|
Diğer sektörler
|
2.550
|
3.471
|
10.645
|
11.482
|
Kısa vade
|
2.550
|
3.471
|
10.645
|
11.482
|
Krediler
|
2.950
|
2.370
|
2.557
|
2.586
|
Merkez Bankası
|
183
|
154
|
19
|
16
|
Bankalar
|
2.767
|
2.216
|
2.538
|
2.570
|
Uzun vade
|
1.567
|
1.456
|
1.245
|
1.524
|
Kısa vade
|
1.200
|
760
|
1.293
|
1.046
|
Efektif ve Mevduatlar
|
19.807
|
19.788
|
58.116
|
46.200
|
Bankalar
|
10.392
|
9.980
|
26.572
|
26.087
|
Yabancı para
|
10.392
|
9.980
|
24.063
|
22.220
|
Türk Lirası
|
n.a.
|
n.a.
|
2.509
|
3.866
|
Diğer sektörler
|
9.415
|
9.808
|
31.544
|
20.113
|
Diğer varlıklar
|
1.819
|
1.900
|
2.484
|
2.567
|
Merkez Bankası
|
1.235
|
1.257
|
1.519
|
1.522
|
Genel Hükümet
|
584
|
643
|
965
|
1.045
|
Rezerv varlıklar
|
19.961
|
28.085
|
85.984
|
88.217
|
Parasal altın
|
1.032
|
1.279
|
5.264
|
9.888
|
Özel Çekiş Hakları
|
5
|
31
|
1.494
|
1.492
|
IMF nezdinde rezerv varlıklar
|
142
|
153
|
175
|
174
|
Yabancı Para
|
18.782
|
26.622
|
79.051
|
76.663
|
Döviz varlıkları ve mevduatlar
|
3.960
|
1.916
|
7.775
|
10.792
|
Bankalar nezdinde
|
3.960
|
1.916
|
7.775
|
10.792
|
Menkul kıymetler
|
14.822
|
24.706
|
71.276
|
65.871
|
Yükümlülükler
|
136.948
|
147.768
|
545.546
|
500.166
|
Yurtiçinde doğrudan yatırımlar
|
19.677
|
18.792
|
186.022
|
140.448
|
Sermaye
|
18.047
|
16.259
|
180.224
|
134.626
|
Diğer sermaye
|
1.630
|
2.533
|
5.798
|
5.822
|
Portföy yatırımları
|
24.710
|
23.883
|
118.381
|
109.217
|
Hisse senetleri
|
5.635
|
3.450
|
61.497
|
39.146
|
Diğer sektörler
|
5.635
|
3.450
|
61.497
|
39.146
|
Borç senetleri
|
19.075
|
20.433
|
56.884
|
70.071
|
Bono ve tahviller
|
19.075
|
20.433
|
56.884
|
70.071
|
Genel Hükümet
|
18.149
|
19.912
|
55.527
|
65.637
|
Yurtiçi
|
727
|
1.458
|
32.710
|
37.533
|
Yurtdışı
|
17.422
|
18.454
|
22.817
|
28.104
|
Bankalar
|
926
|
521
|
1.138
|
4.202
|
Yurtiçi
|
0
|
0
|
141
|
235
|
Yurtdışı
|
926
|
521
|
997
|
3.967
|
Diğer Sektörler
|
0
|
0
|
219
|
232
|
Yurtiçi
|
0
|
0
|
19
|
29
|
Yurtdışı
|
0
|
0
|
200
|
203
|
Diğer yatırımlar
|
92.561
|
105.093
|
241.143
|
250.501
|
Ticari krediler
|
5.677
|
7.360
|
23.377
|
25.704
|
Diğer sektörler
|
5.677
|
7.360
|
23.377
|
25.704
|
Uzun vade
|
n.a.
|
216
|
612
|
335
|
Kısa vade
|
5.677
|
7.144
|
22.765
|
25.369
|
Krediler
|
72.212
|
80.672
|
171.703
|
185.331
|
Merkez Bankası
|
13.671
|
8.091
|
10
|
10
|
IMF kredileri
|
13.643
|
8.068
|
0
|
0
|
Diğer uzun vade
|
8
|
8
|
9
|
9
|
Kısa vade
|
20
|
15
|
1
|
1
|
Genel Hükümet
|
20.856
|
35.780
|
35.958
|
35.029
|
Uzun vade
|
20.856
|
35.780
|
35.958
|
35.029
|
Kısa vade
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Bankalar
|
7.785
|
6.675
|
47.407
|
57.574
|
Uzun vade
|
3.780
|
3.480
|
29.309
|
33.399
|
Kısa vade
|
4.005
|
3.195
|
18.098
|
24.175
|
Diğer sektörler
|
29.900
|
30.126
|
88.328
|
92.718
|
Uzun vade
|
27.923
|
28.845
|
86.064
|
88.041
|
Kısa vade
|
1.977
|
1.281
|
2.264
|
4.677
|
Mevduatlar
|
14.672
|
17.061
|
44.585
|
37.992
|
Merkez Bankası
|
10.680
|
13.912
|
11.817
|
9.689
|
Bankalar
|
3.992
|
3.149
|
32.768
|
28.303
|
Yabancı para
|
3.992
|
3.149
|
15.191
|
19.911
|
Türk lirası
|
n.a.
|
n.a.
|
17.577
|
8.392
|
Diğer yükümlülükler (**)
|
0
|
0
|
1.478
|
1.474
|
(*): Gösterge niteliğindeki aylık yurtiçi doğrudan yatırım stokları yıl sonu verilerinin piyasa fiyatları ve kur değişimleri dikkate alınarak yeniden değerlendirilmesi ve ödemeler dengesi istatistiklerinde yer alan akım verilerinin ilave edilmesiyle hesaplanmaktadır.
(**): Uluslararası Para Fonu tarafından Türkiye’ye tahsis edilen tutarlar bu kalemde yer almaktadır. Kaynak: T.C Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü