-Gündem Suriye
-Gündemdeki Ülke: Suriye
-Asya’nın giriş kapılarından, Doğu Akdeniz ülkesi
Suriye, dünyanın en eski medeniyet alanlarında biri
-Doğu Akdeniz’e 193 kilometrelik kıyısı olan ülke
20,5 milyon nüfusa, 185 bin kilometrekare
yüzölçümüne sahip durumda
-Dünya Bankası sınıflamasına göre alt orta gelirli
ülkeler arasında olan Suriye’nin, 2010 verilerine göre
59,1 milyar dolar gayri safi yurtiçi hasılası, 2 bin 750
dolar kişi başına milli geliri bulunuyor
-Dünya Bankası'na göre işsizlik yüzde 8,4, ortalama
yaşam 76, okuma yazma oranı yüzde 84
-CIA’ye göre nüfus 22,5 milyon, ülke doğalgazının
yüzde 87’sini üretiyor, petrol ihraç ediyor, döviz ve
altından oluşan 15,6 milyar dolar uluslararası
rezervi var, 8 milyar dolar dış borca sahip
-IMF’ye göre, bu yıl milli gelir 3148 dolar olacak,
yüzde 5 enflasyon, yüzde 1,5 büyüme gösterecek.
Ülke 2010’da 14 milyar dolar ihracat, 17 milyar
dolar ithalat yaptı
Kaynaklar: IMF, Dünya Bankası, CIA
-Asya’nın giriş kapılarından, Doğu Akdeniz ülkesi
Suriye, dünyanın en eski medeniyet alanlarında biri
-Doğu Akdeniz’e 193 kilometrelik kıyısı olan ülke
20,5 milyon nüfusa, 185 bin kilometrekare
yüzölçümüne sahip durumda
-Dünya Bankası sınıflamasına göre alt orta gelirli
ülkeler arasında olan Suriye’nin, 2010 verilerine göre
59,1 milyar dolar gayri safi yurtiçi hasılası, 2 bin 750
dolar kişi başına milli geliri bulunuyor
-Dünya Bankası'na göre işsizlik yüzde 8,4, ortalama
yaşam 76, okuma yazma oranı yüzde 84
-CIA’ye göre nüfus 22,5 milyon, ülke doğalgazının
yüzde 87’sini üretiyor, petrol ihraç ediyor, döviz ve
altından oluşan 15,6 milyar dolar uluslararası
rezervi var, 8 milyar dolar dış borca sahip
-IMF’ye göre, bu yıl milli gelir 3148 dolar olacak,
yüzde 5 enflasyon, yüzde 1,5 büyüme gösterecek.
Ülke 2010’da 14 milyar dolar ihracat, 17 milyar
dolar ithalat yaptı
Tunus, Mısır, Libya, Bahreyn, Yemen de içten veya dıştan gelen etkilerle şiddetli bir şekilde yaşanan, “Arap Baharı” da denen halk ayaklanmaları, 2011 Ocak ayı sonunda Suriye’de de görülmeye başlamıştı. Bir yılı aşkın süredir iç karışıklıklarla uğraşan ve dünya gündeminden inmeyen Suriye, aslında dünyanın en eski medeniyet alanlarından biri. Uygarlık, şimdiki Irak, Mısır, Suriye, Anadolu topraklarında ortaya çıktı ve daha sonra dünyaya yayıldı.
Asya’nın giriş kapılarından biri olan Suriye, etkili bir Doğu Akdeniz ülkesi olarak hep önem taşıdı. İpek ve Baharat yolları hep bu ülkeden geçip, Doğu Akdeniz limanlarından deniz yoluyla İtalyan limanlarına veya Anadolu’ya yöneldi. Bu yolların kavşak noktalarında bulunan Şam ve Halep, bu nedenle çok eski tarihi geçmişe sahip kentler oldular. Tarımla, kent hayatıyla, ticaretle ilk tanışanlardan biri olan, tarihi boyunca bölgenin en stratejik konumuna sahip toprakları üzerinde kurulan Suriye’nin, Doğu Akdeniz’e kısa bir kıyısı var.
Suriye toprakları, geçmişte, Hitit, Mısır, Kenan, İbrani, Arami, Asur, Babil, Pers, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu, Haçlı, Osmanlı, Fransız yönetimi altında yaşamış. Şam, Emevi İmparatorluğu’nun ve Memlük Devleti’nin başkentliğini yapmış. 1517 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde, Osmanlı hakimiyetine giren ülke, 1920-1946 döneminde Fransız yönetiminde kalmış. Baas partisinin yönetiminde yaşayan ülke, 1958’de Mısır’la birleşip Birleşik Arap Cumhuriyeti’ni kurmuş. Bu ülke 3 yıl sonra, 1961’de dağılmış. 1967’deki “Altı Gün Savaşı” olarak da adlandırılan Arap-İsrail savaşında Golan tepelerini kaybeden Suriye, İsrail’in 1981 yılında Golan’ı tek taraflı ilhakını da önleyememiş. İsrail’in su kaynaklarının önemli bir bölümünü oluşturan Golan’ı işgal ve ilhakı, iki ülke arasındaki en önemli sorun olmaya devam ediyor. Şimdiki Devlet Başkanı Beşar Esad’ın babası Hafız Esad, ülkeyi 1971-2000 döneminde yönetti. Hafız Esad’ın ölümü üzerine, iktidara kısa bir süre vekalet eden Abdülhalim Haddam’ın yerine başa geçen Beşar Esad, 2000 yılından bu yana iktidarını koruyor.
Çeşitli kaynaklara göre, halkın yüzde 90,3’ü Araplardan oluşuyor. Başta Kürtler (yüzde 7-8’i) olmak üzere Ermeniler, Çerkezler, Türkler diğer grupları meydana getiriyorlar. Ülke nüfusunun yüzde 74’ü Sünni İslam, yüzde 12’si Nusayri (Alevi de deniyor), yüzde 10’u Hıristiyan, yüzde 3’ü Dürzi. Az sayıda İsmaili, Caferi, Musevi ve Yezidi de var.
Suriye’nin resmi dili Arapça. Halkın yüzde 90’ı tarafından konuşuluyor. Kürtçe konuşan halk yüzde 7-8 civarında. Türkçe ve Ermenice de konuşuluyor.
-Suriye, Türkiye’nin 4,2’de 1’i kadar-
Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı’nın (CIA) tüm dünya ülkelerinin hemen her verisini toplandığı internet sitesi The World Factbook’a göre, ülkenin yüzölçümü 185 bin 180 kilometrekare (Türkiye 780 bin 576 kilometrekare). Bu alanın 183 bin 630 kilometrekaresi karalardan, 1550 kilometrekaresi göl ve nehir gibi su alanlarından oluşuyor. İsrail işgali altındaki Golan tepelerinin yüzölçümü ise 1295 kilometrekare. Suriye’nin Akdeniz’e olan kıyı şeridi de 193 kilometre . Ülke, yüzölçümünde, Türkiye’nin 4,2’de biri kadar ve Doğu Anadolu Bölgesi boyutlarında.
Suriye topraklarının üçte ikisi çöllerle kaplı, ülke alanının yüzde 24,8’i tarıma elverişli. Türkiye’nin Suriye ile 822 kilometre kara sınırı var ve bu hem Türkiye’nin hem de Suriye’nin en uzun sınırı.
-CIA’ye göre nüfusu 22,5 milyon ve yüzde 35,2’si çocuk-
CIA, ülke nüfusunu, IMF ve Dünya Bankası’nın tersine 2012 yılı için 22,5 milyon olarak veriyor. Buna göre, ülke dünya nüfus sıralamasında 53. sırada. Nüfusun 35,2’si 0-14 yaş grubunda. Yani çok genç bir nüfusa sahip. CIA, 2012 yılında nüfusta yüzde 0,8’lik bir azalma bekliyor. Ülkede bebek ölümleri 0-1 yaşta binde 23,5. Bu da dünya sıralamasına göre 69’unculuk anlamına geliyor. Halkın yüzde 56’sı şehirlerde oturuyor.
-En büyük şehir 3 milyonluk Halep, Şam 2,5 milyon-
Ülkenin en büyük şehri Halep. Halep’in nüfusu 3 milyonu buluyor. Halep’i başkent Şam, 2,5 milyonu aşkın nüfusuyla izliyor. Humus’un nüfusu 1,3 milyon, Hama’nınki ise 854 bin. Kadın başına çocuk sayısı 2,85 düzeyinde. Bu rakam Türkiye’de 2,1’lere inmiş durumda. Nüfusun yüzde 17’si tarımda, yüzde 16’sı sanayide yüzde 67’si hizmetler sektöründe çalışıyor.
-Doğalgazının yüzde 87’sini üretiyor, petrol ihraç ediyor-
Suriye, 2010 yılında, günlük 292 bin varillik petrol tüketmesine karşın 401 bin varillik bir üretim seviyesi olmuş. Ülke, 2009 yılında günlük ortalama 263 bin petrol ihraç etmiş, buna karşın ithalatı 55 bin 280 varilde kalmış. Bir diğer ifadeyle ülkenin günlük ortalama net petrol ihracatı 207 bin 720 varili bulmuş. Bu da günümüz rakamlarıyla ülkeye 22,4 milyon dolarlık günlük, 8 milyar doların üzerinde yıllık döviz demek oluyor. Suriye, 7,1 milyar metreküplük yıllık doğalgaz ihtiyacının yüzde 87’sini (6,19 milyar varil) de kendisi çıkarıyor. Ülkenin doğalgaz rezervleri 240,7 milyar metreküpü buluyor.
-15,6 milyar dolar uluslararası rezervi var, dış borcu 8 milyar dolar-
CIA’ya göre, Suriye’nin döviz ve altından oluşan uluslararası rezervleri, son 1 yılda 5 milyar dolar azalsa da hala 15,6 milyar dolar düzeyinde ve ülkenin 8 milyar dolar dış borcu var. Ülkede 2 bin 52 kilometre demiryolu, 67 bin 54 kilometre karayolu, 1103 kilometre de otoyolu bulunuyor.
-Okuma yazma oranı yüzde 84, milli gelir 2 bin 750 dolar-
Dünya Bankası verilerine göre, 2010 yılında ülkenin nüfusu 20,5 milyon, yine bankanın sınıflamasına göre alt orta gelirli ülkeler arasında ve 2010 verileriyle 59,1 milyar dolar gayri safi yurtiçi hasılası (GSYH), 2 bin 750 dolar kişi başına milli geliri bulunuyor. Banka ülkedeki okuma yazma oranını 2009 verileriyle yüzde 84 olarak veriyor. Bu rakam 1981’de yüzde 56 düzeyindeymiş.
-İşsizlik yüzde 8,4, ortalama yaşam 76 yıl-
Suriye, Dünya Bankası’na göre, 2010 yılında yüzde 4,2 ekonomik büyüme sağlamış. 2007 rakamlarıyla işsizlik oranı yüzde 8,4, 2010 rakamlarıyla kamu borcunun GSYH’ye oranı yüzde 8,2. Bu da aşağı yukarı 4,8 milyar doları aşkın bir borç anlamına geliyor ki, oldukça düşük bir rakam. Yine Dünya Bankası ülkedeki ortalama yaşam süresini 76 yıl olarak veriyor ki bu da Türkiye rakamlarının üzerinde bir sonuç anlamına geliyor.
-IMF’ye göre bu yıl 5 enflasyon olacak, büyüme
yüzde 1,5’de kalacak-
Uluslararası Para Fonu (IMF) tahminlerine göre, ülkede 2011 yılında yüzde 2 ekonomik küçülme yaşandı ve yüzde 6 tüketici enflasyonu görüldü. Fon, 2012 yılında Suriye’de yüzde 5 tüketici enflasyonu ve yüzde 1,5 ekonomik büyüme öngörüyor. Bu da gelişmekte olan bir ülke için yetersiz olsa da dünya ekonomisindeki kriz ve ülkedeki iç karışıklık dikkate alındığında normal sayılabilir.
-İhracatı 14, ithalatı 17 milyar dolar-
Yine IMF’ye göre ülke 2010 yılında 14 milyar dolar ihracat, 16 milyar 950 milyon dolar ithalat yapmış ve 2 milyar 950 milyon dolarlık bir dış ticaret açığı vermiş. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 82,6’yı buluyor. Yalnız, 2008’de ihracat 15 milyar 410 milyon dolarken, 2009’da 10 milyar 855 milyon dolara, ithalat ise 2008’de 18 milyar 105 milyon dolarken, 2009’da 15 milyar 291 milyon dolara inmiş.
Fon’a göre, ülkede tüketici fiyatları 2005-2011 döneminde yüzde 48,9, 2010’da yüzde 4,4, 2011 yılında ise yüzde 4,75 artmış.
-IMF’ye göre milli geliri 3 bin 148 dolar olacak-
IMF, 2012 yılında Suriye’nin 21,4 milyon nüfusu, 67,5 milyar dolar milli gelire, 3 bin 148 dolar kişi başına milli gelire, 110,6 milyar dolar satın alma gücü paritesine göre milli gelire (S-GSYH), 5 bin 610 dolar satın alma gücü paritesine göre kişi başına milli gelire (S-KBMG) sahip bir ülke olacak.
-Ekonomide Türkiye’nin 10’da 1’i, dünyadaki payı yüzde 0,137-
Uluslararası Para Fonu, Suriye’nin dünya ekonomisindeki payını ise yüzde 0,137 yani yüzbinde 137 olarak veriyor. Türkiye’nin payı yüzde 1,3’lerde olduğunu göz önüne aldığımızda Türkiye’nin 10’da 1’i boyutlarında bir ekonomi olduğu görülüyor. IMF, Suriye’de bu yıl 16,6 milyar dolar toplam yatırım, 12,5 milyar dolar toplam tasarruf, 14,4 milyar dolar devlet geliri, 20,5 milyar dolar devlet harcaması, 18,8 milyar dolar brüt borç, 13,6 milyar dolar net borç, 4,1 milyar dolar da cari işlemler açığı vereceğini tahmin ediyor.
IMF veri ve tahminlerine göre, Suriye ekonomisinin seyri (2009-2016) şöyle:
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
| |
GSYH (Milyar Dolar)
|
53,9
|
59,3
|
64,7
|
67,5
|
72,0
|
77,5
|
83,7
|
91,0
|
KBMG (Dolar)
|
2.593
|
2.823
|
3.050
|
3.148
|
3.325
|
3.542
|
3.790
|
4.078
|
S-GSYH (Milyar Dolar)
|
103,2
|
107,7
|
107,8
|
110,6
|
115,1
|
121,4
|
128,6
|
136,9
|
S-KBMG (Dolar)
|
4.963
|
5.126
|
5.079
|
5.160
|
5.316
|
5.551
|
5.821
|
6.137
|
Dünya Ekonomisindeki Payı (Yüzde)
|
0,147
|
0,145
|
0,137
|
0,134
|
0,132
|
0,132
|
0,132
|
0,132
|
Toplam Yatırım GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
22,1
|
24,3
|
25,2
|
24,6
|
25,2
|
25,3
|
25,6
|
26,0
|
Toplam Tasarrufun GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
18,5
|
20,4
|
19,1
|
18,5
|
19,3
|
19,8
|
20,5
|
21,0
|
Tüketici Enflasyonu (Yıllık Ortalama-Yüzde)
|
2,8
|
4,4
|
6,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
|
Tüketici Enflasyonu (Yıllık-Yüzde)
|
1,7
|
6,3
|
6,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
|
Mal ve Hizmet İthalat Değişimi (Yüzde)
|
19,2
|
5,2
|
-11,3
|
2,3
|
4,7
|
6,0
|
5,4
|
5,8
|
Mal İthalatı Değişimi (Yüzde)
|
24,6
|
5,1
|
-11,9
|
2,5
|
4,9
|
6,4
|
6,5
|
6,7
|
Mal ve Hizmet İhracat Değişimi (Yüzde)
|
-6,9
|
12,6
|
-8,1
|
-2,7
|
1,6
|
2,8
|
4,3
|
7,4
|
Mal İhracat Değişimi (Yüzde)
|
-18,8
|
19,9
|
-2,7
|
-4,5
|
0,4
|
0,9
|
2,8
|
6,9
|
Petrol İthalatı (Milyar Dolar)
|
2,2
|
3,5
|
4,8
|
4,6
|
4,6
|
4,6
|
4,7
|
5,6
|
Petrol İhracatı (Milyar Dolar)
|
3,3
|
5,0
|
6,8
|
6,2
|
5,6
|
4,8
|
4,1
|
3,8
|
İşsizlik Oranı (Yüzde)
|
8,1
|
8,4
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
Nüfus (Milyon)
|
20,8
|
21,0
|
21,2
|
21,4
|
21,7
|
21,9
|
22,1
|
22,3
|
Genel Devlet Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
23,9
|
21,8
|
21,0
|
21,3
|
22,0
|
22,1
|
22,0
|
21,5
|
Genel Devlet Harcamalarının GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
26,8
|
26,9
|
32,0
|
30,3
|
30,4
|
30,6
|
30,5
|
30,5
|
Genel Devlet Net Borçlarının GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
18,1
|
18,8
|
18,5
|
20,1
|
21,1
|
21,8
|
22,4
|
23,0
|
Genel Devlet Borçlarının GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
31,4
|
29,7
|
27,5
|
27,9
|
27,7
|
27,4
|
27,1
|
26,9
|
Cari İşlemler Dengesi (Milyar Dolar)
|
-1,9
|
-2,3
|
-4,0
|
-4,1
|
-4,3
|
-4,3
|
-4,3
|
-4,5
|
Cari İşlemler Dengesinin GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
-3,6
|
-3,9
|
-6,1
|
-6,1
|
-5,9
|
-5,5
|
-5,2
|
5,0
|
Kaynaklar: IMF, Dünya Bankası, CIA