-Dış borçta on yıl
-Dış borç stoku 10 yılda 193 milyar dolar arttı
-2001 yılında 113 milyar 592 milyon dolar olan
brüt dış borç stoku geçici verilere göre 2011 yılı
sonunda 306 milyar 551 milyon dolara çıktı
-Toplam dış borç stoku 21 yıllık dönemde ise
262 milyar 672 milyon dolar arttı ve 43 milyar
879 milyon doların yaklaşık 6 katına ulaştı
-Kısa vadeli borçlardaki artış daha da vahim
boyutlara vardı ve 5 milyar 745 milyon dolardan
2011 üçüncü çeyrek itibarıyla 89 milyar 154
milyon dolara çıktı. Bu borçlardaki artış son
10 yılda 72 milyar 751 milyon dolar oldu
-1989-2011 döneminde kısa vadeli borçlar
14,5 katına çıktı
Türkiye’nin brüt dış borç stoku 10 yılda 192 milyar 959 milyon dolar, son 1 yılda ise 14 milyar 271 milyon dolar arttı. 2001 yılında 113 milyar 592 milyon dolar olan brüt dış borç stoku geçici verilere göre, 2011 yılı sonunda brüt 306 milyar 551 milyon dolara çıktı.
Merkez Bankası’nın Hazine Müsteşarlığı verilerine dayanarak kullandığı istatistiklere göre, 1989 yılında 43 milyar 879 milyon dolar olan toplam dış borç stoku 21 yıllık dönemde 262 milyar 672 milyon dolar arttı ve 43 milyar 879 milyon doların yaklaşık 6 katına ulaştı.
1989-2009 verileri Hazine Müsteşarlığı verilerini kullanan Merkez Bankası sayfasından alındı. 2010 ve 2011 yılı için doğrudan Hazine Müsteşarlığı verileri kullanıldı. Nitekim, 2010 yılı için Merkez Bankası’nda brüt dış borç stoku 290 milyar 2 milyon dolar olarak görülürken, Hazine Müsteşarlığı, 292 milyar 281 milyon dolar olarak açıkladı. Kısa vadeli dış borç stokunda Eylül 2011 verileri kullanıldı.
Özel sektör borçlarının toplam dış borç stoku içindeki payı 202,8 milyar dolarla yüzde 66,1 olurken, kamu kesimi borçlarının payı 94,1 milyar dolarla 30,7 milyar dolar düzeyinde meydana geldi. 9,7 milyar dolar düzeyindeki Merkez Bankası borçlarının toplam borç stoku içindeki payı da yüzde 3,2’de kaldı. 2010 yılında 191,5 milyar dolar olan özel sektör borçları 2011’de yüzde 5,9 arttı. Buna karşın kamu kesimi borç stoku 2011’de yüzde 5,8 oldu.
Merkezi yönetim dış borç stoku, 46,5 milyar doları uluslararası finansal piyasalarda gerçekleştirilen tahvil ihraç stoklarından oluşmak üzere 79,2 milyar doları bulurken, merkezi yönetim dışındaki mahalli idareler, fonlar, kamu bankalar, kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT) ve diğer finansal olmayan kamu kuruluşlarının dış borç stoku ise 14,9 milyar dolarda kaldı.
Merkez Bankası’nın uzun vadeli borçları 8,4, kısa vadeli borçları 1,3 milyar dolar oldu.
Kısa vadeli özel sektör borcu, 45,5 milyar doları bankacılık olmak üzere 75,5 milyar doları bulurken, orta ve uzun vadeli borçların tutarı 127,2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.
2011 Eylül-Aralık döneminde döviz kuru değişikliklerinden dolayı dış borç stoku 6,5 milyar dolar azaldı.
-Dış borçlar 100 milyarı 1999’da, 200 milyarı 2006’da geçti-
1989 yılında 43 milyar 879 milyon dolar olan dış borç stoku 1990 yılında 52,3, 1993 yılında 70,5 milyar doları aştı. 1994 yılında 68,7 milyar dolara inen dış borç stoku 1997 yılında 84,4 milyar dolara ulaştı. 1998 yılında 96,4 milyar dolara yükselen dış borç stoku, 1999 yılında ilk kez 100 milyar dolar sınırı geçti ve 103,1, 2000 yılında 118,6 milyar dolara çıkmasının ardından kriz yılı 2001’de yeniden 113,6 milyar dolara indi. 2002 yılında 129,6 milyar dolara yükselen dış borç stoku, 2003’de 144, 2004’de 161, 2005’de 169,9 milyar doları aştı ve 2006’da ilk kez 200 milyar dolar sınırını geçerek 207,8 milyar dolara çıktı.
-Borçlar 2007’de 250 milyar dolara dayandı, geçen yıl 300’ü geçti-
2007 yılında 249,6 milyar dolarla 250 milyar dolar sınırına dayanan dış borç stoku, 2008’de 280,4 milyar dolara ulaştı. Kriz yılı 2009’da 268,8 milyar dolara inen dış borç stoku, 2010’da 292,3 milyar dolara, 2011 yılında ise ilk kez 300 milyar dolar sınırını geçerek 306 milyar 551 milyon dolara yükseldi. Dış Borç stokunda yıllar itibarıyla en yüksek oranda artış 2006’da yüzde 22,29, 2007’de yüzde 20,12 ile görüldü. 1994, 2001 ve 2009 yıllarında azalan dış borç stoku, 2011 yılında yüzde 4,88 oranında arttı.
-Kısa vadeli borçlar 5,7’den 83,4 milyar dolara çıktı-
Kısa vadeli borçlardaki artış ise daha da vahim boyutlara vardı ve 5 milyar 745 milyon dolardan, 83 milyar 409 milyon dolarlık artışla, 2011 üçüncü çeyrek itibarıyla 89 milyar 154 milyon dolara çıktı. Bu borçlardaki artış son 10 yılda 72 milyar 751 milyon dolar oldu. 2001 yılında kısa vadeli dış borç stoku 16 milyar 403 milyon dolardı. 1989-2011 döneminde kısa vadeli borçlar 14,5 katına çıktı. Yıllık olarak en yüksek artış oranı 1990’da yüzde 65,36, 1993’de yüzde 57,38, 2010’da yüzde 57,34 ile görüldü. 2011 yılı üçüncü çeyrek itibarıyla, 2010 sonuna göre kısa vadeli dış borçlardaki artış yüzde 13,99 oldu. 9 aylık miktar artışı 10 milyar 939 milyon dolar oldu.
1989-2011 dönemi toplam brüt dış borç stoku, kısa vadeli brüt dış borç stoku miktar ve yüzde değişim şöyle:
1989-2011 dönemi toplam brüt dış borç stoku, kısa vadeli brüt dış borç stoku miktar ve yüzde değişim şöyle:
Kısa
| ||||||
Toplam
|
Vadeli
| |||||
Brüt
|
Brüt
| |||||
Dış
|
Dış
| |||||
Borç
|
Değişim
|
Borç
|
Değişim
| |||
Stoku
|
Miktar
|
Stoku
|
Miktar
| |||
(Milyon
|
(Milyon
|
Değişim
|
(Milyon
|
(Milyon
|
Değişim
| |
Dolar)
|
Dolar)
|
(Yüzde)
|
Dolar)
|
Dolar)
|
(Yüzde)
| |
1989
|
43.879
|
5.745
| ||||
1990
|
52.377
|
8.498
|
19,37
|
9.500
|
3.755
|
65,36
|
1991
|
53.623
|
1.246
|
2,38
|
9.117
|
-383
|
-4,03
|
1992
|
59.746
|
6.123
|
11,42
|
11.701
|
2.584
|
28,34
|
1993
|
70.512
|
10.766
|
18,02
|
18.473
|
6.772
|
57,88
|
1994
|
68.705
|
-1.807
|
-2,56
|
11.187
|
-7.286
|
-39,44
|
1995
|
75.948
|
7.243
|
10,54
|
15.500
|
4.313
|
38,55
|
1996
|
79.299
|
3.351
|
4,41
|
17.072
|
1.572
|
10,14
|
1997
|
84.356
|
5.057
|
6,38
|
17.691
|
619
|
3,63
|
1998
|
96.351
|
11.995
|
14,22
|
20.774
|
3.083
|
17,43
|
1999
|
103.123
|
6.772
|
7,03
|
22.921
|
2.147
|
10,34
|
2000
|
118.602
|
15.479
|
15,01
|
28.301
|
5.380
|
23,47
|
2001
|
113.592
|
-5.010
|
-4,22
|
16.403
|
-11.898
|
-42,04
|
2002
|
129.581
|
15.989
|
14,08
|
16.424
|
21
|
0,13
|
2003
|
144.082
|
14.501
|
11,19
|
23.013
|
6.589
|
40,12
|
2004
|
161.005
|
16.923
|
11,75
|
32.205
|
9.192
|
39,94
|
2005
|
169.938
|
8.933
|
5,55
|
38.283
|
6.078
|
18,87
|
2006
|
207.816
|
37.878
|
22,29
|
42.623
|
4.340
|
11,34
|
2007
|
249.627
|
41.811
|
20,12
|
43.135
|
512
|
1,20
|
2008
|
280.423
|
30.796
|
12,34
|
53.104
|
9.969
|
23,11
|
2009
|
268.794
|
-11.629
|
-4,15
|
49.711
|
-3.393
|
-6,39
|
2010
|
292.281
|
23.487
|
8,74
|
78.215
|
28.504
|
57,34
|
2011*
|
306.551
|
14.271
|
4,88
|
89.154
|
10.939
|
13,99
|
21 Yıllık
| ||||||
Artış
|
262.672
|
598,63
|
83.409
|
1451,85
| ||
10 Yıllık
| ||||||
Artış
|
192.959
|
169,87
|
72.751
|
443,52
|
(*): Kısa vadeli dış borç stoku 2011 üçüncü çeyrek itibarıyla.
Kaynak: Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı verilerine dayanarak.
Not: 2010 ve 2011 rakamları doğrudan Hazine Müsteşarlığı verisidir.
Merkez Bankası verilerinde, 2010 sonu brüt dış borç rakamı
290 milyar 22 milyon dolar olarak görülmektedir.