-Üretimde yabancı kontrolü
-Üretimin yüzde 15,4’ü yabancı kontrolünde
-Toplam üretimde yabancı
kontrolün payı, 2009 yılında
yüzde 15,4’e ulaştı
-Toplam üretiminin yüzde
2,6’sı Almanya, yüzde 2,3’ü
ABD, yüzde 2’si Fransa,
yüzde 1,5’i Hollanda, yüzde 1,4’ü
Lübnan, yüzde 1,1’i
İngiltere tarafından kontrol ediliyor
-2008 yılında, toplam
üretimde yüzde 14,1 olan yabancı
kontrolü oranı, 2009
yılında yüzde 15,4’e yükseldi
-Alt sektörlere
bakıldığında tütün ürünleri imalatında
yabancı kontrolü
oranının yüzde 90,4’e ulaştığı görülüyor
Toplam üretimde yabancı kontrolün payı 2009 yılında, 2008 yılına göre 1,3
puan artışla yüzde 15,4’e ulaştı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Yabancı Kontrollü Girişim
İstatistikleri, 2009”da, yabancı kontrollü
girişim, yurt içinde faaliyet gösteren ancak doğrudan ya da dolaylı olarak yurt
dışında yerleşik bir birim tarafından kontrol edilen girişim olarak tanımlandı.
Yabancı kontrollü girişim istatistikleri, Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiksel
Sınıflaması, NACE Rev.2’ye göre sınıflandırıldı.
-Kapsamdaki 46 bin 458 girişimin 1315’i
yabancı kontrolünde-
Bu
çalışmanın kapsamını, 2009 Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (YSHİ)
araştırmasının tamsayım kapsamındaki 46 bin 458 girişim oluşturdu. Bu
girişimler, 2009 YSHİ kapsamındaki tüm girişimlere ait üretim değerinin
yaklaşık yüzde 75’ine sahip. Bu girişimlerden 1315’i yabancı kontrolünde
bulunuyor.
Üretim
değerine göre; 2009 YSHİ tamsayım kapsamındaki girişimlerde Yabancı Kontrol
Oranı (YKO) yüzde 15,4’e ulaşıyor. Bu kapsamdaki toplam üretimin yüzde 2,6’sı
Almanya, yüzde 2,3’ü ABD ve yüzde 2’si Fransa, yüzde 1,5’i Hollanda, yüzde
1,4’ü Lübnan, yüzde 1,1’i İngiltere tarafından kontrol ediliyor.
Tamsayım
kapsamındaki girişimlerin toplam üretim değeri, 2008 yılına göre, yüzde 7,8
oranında düşerken, yabancı kontrolündeki girişimlerin toplam üretim değeri ise
yüzde 0,6 arttı. 2008 yılında, toplam
üretimde yüzde 14,1 olan yabancı kontrolü oranı, 2009 yılında yüzde 15,4’e
yükseldi.
Bu oran,
2006 ve 2007 yıllarında sırasıyla yüzde 14,4 ve yüzde 14,3’dür. 2009’daki
YKO’nun artışının temel nedeni, toplam üretimde düşüş olmasına rağmen yabancı
kontrolündeki üretimin artmasıdır.
-Yabancı kontrollü üretimde birinci Almanya,
ikinci ABD-
Yabancı
kontrollü üretimde Almanya yüzde 17,1’lik payla ilk sırada, ABD yüzde 14,9’luk
payla ikinci sırada yer alıyor.
Toplam
yabancı kontrolünün kısımlara dağılımına bakıldığında, “İmalat Sanayi”
sektörünü sırasıyla “Ticaret” ile “Bilgi ve İletişim” sektörleri izliyor.
“Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor” sektörü ise en düşük paya sahip
bulunuyor. Toplam yabancı kontrolünün
yüzde 56,4’ü imalat sanayinde, yüzde 14,3’ü toptan ve perakende
ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımında, yüzde 11,1’i bilgi ve iletişimde yer alıyor. Toplam
yabancı kontrolünün yüzde 4,5’i elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi
ve dağıtımında, yüzde 3,7’si ulaştırma ve depolamada, yüzde 2,9’u inşaatta, yüzde
2,1’i mesleki, bilimsel ve teknik hizmetlerde, yüzde 1,9’u idari ve destek
hizmet faaliyetlerinde, yüzde 1,4’ü madencilik ve taş ocakçılığında, yüzde
1,3’ü konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinde, yüzde 0,2’si insan sağlığı
ve sosyal hizmet faaliyetlerinde, yüzde 0,1’i su temini; kanalizasyon, atık
yönetimi ve iyileştirme faaliyetlerinde, yüzde 0,1 eğitimde yer alıyor. Kültür,
sanat, eğlence, dinlence ve sporda ve diğer hizmet faaliyetlerinde yabancı
kontrolü bulunmuyor.
-Yabancı kontrolü tütün ürünlerinde yüzde 90,4,
eczacılıkta
yüzde 51, motorlu taşıtta yüzde 48,4-
İmalat
sanayindeki alt sektörlere bakıldığında en yüksek YKO yüzde 90,4 ile “tütün
ürünleri imalatı” sektöründe bulunuyor. İkinci sırada yüzde 51,0 ile “temel
eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı” sektörü,
üçüncü sırada yüzde 48,4 ile “motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı
treyler imalatı” sektörü geliyor.
İmalat
sanayinde, girişimlerin faaliyet gösterdikleri grupların teknoloji düzeylerine
göre bakıldığında, yabancı kontrollü üretimin orta-yüksek teknolojili grupta
yoğunlaştığı görülüyor.
Yabancı
kontrollü üretimin ülkelere göre dağılımı, kısımlardaki yabancı kontrolünün
toplam yabancı kontrol oranına katkısı, kısımlara dağılımı, kısımlardaki
yabancı kontrolünün ülkelere göre dağılımı şöyle:
Yabancı kontrollü üretimin ülkelere göre dağılımı
|
||||||||||
Toplam
üretim içindeki oranı
(Yüzde) |
Ülkelere
göre dağılımı
(Yüzde) |
|||||||||
Ülke adı
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
||
Almanya
|
2,4
|
2,5
|
2,6
|
2,6
|
17,0
|
17,7
|
18,4
|
17,1
|
||
A.B.D.
|
1,8
|
1,9
|
1,9
|
2,3
|
12,6
|
13,3
|
13,6
|
14,9
|
||
Fransa
|
1,9
|
1,6
|
1,8
|
2,0
|
12,9
|
11,3
|
12,7
|
13,1
|
||
Hollanda
|
1,7
|
1,4
|
1,3
|
1,5
|
11,9
|
9,8
|
9,0
|
9,5
|
||
Lübnan
|
1,4
|
1,4
|
1,3
|
1,4
|
9,7
|
9,7
|
8,9
|
9,1
|
||
İngiltere
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,1
|
7,2
|
6,7
|
6,7
|
6,9
|
||
Japonya
|
1,1
|
1,2
|
0,9
|
0,7
|
7,3
|
8,3
|
6,3
|
4,7
|
||
İtalya
|
0,5
|
0,6
|
0,5
|
0,7
|
3,8
|
4,0
|
3,9
|
4,6
|
||
İsviçre
|
0,6
|
0,5
|
0,6
|
0,7
|
3,9
|
3,6
|
4,0
|
4,3
|
||
Azerbaycan
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,3
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
1,9
|
||
İspanya
|
0,2
|
0,3
|
0,3
|
0,2
|
1,3
|
1,8
|
1,8
|
1,4
|
||
Avusturya
|
0,1
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
0,7
|
1,3
|
1,4
|
1,4
|
||
İsveç
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
1,4
|
1,2
|
1,1
|
1,1
|
||
Güney Kore
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
1,3
|
1,6
|
1,3
|
1,0
|
||
Kanada
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,2
|
0,7
|
0,8
|
0,7
|
1,0
|
||
Lüksemburg
|
0,3
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
2,1
|
1,6
|
1,5
|
1,0
|
||
Belçika
|
0,2
|
0,2
|
0,1
|
0,1
|
1,1
|
1,4
|
0,9
|
0,9
|
||
Rusya
|
0,1
|
0,1
|
0,2
|
0,1
|
0,4
|
0,5
|
1,1
|
0,8
|
||
Diğer
|
0,7
|
0,8
|
0,9
|
0,8
|
4,6
|
5,3
|
6,6
|
5,3
|
||
Toplam
|
14,4
|
14,3
|
14,1
|
15,4
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
||
Kısımlardaki
yabancı kontrolünün toplam yabancı kontrol oranına katkısı (%)
|
Toplam
yabancı kontrolünün kısımlara dağılımı (%)
|
|
Madencilik ve Taş Ocakçılığı
|
0,2
|
1,4
|
İmalat
|
8,7
|
56,4
|
Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve
Dağıtımı
|
0,7
|
4,5
|
Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve
İyileştirme Faaliyetleri
|
0,0
|
0,1
|
İnşaat
|
0,4
|
2,9
|
Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara
Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı
|
2,2
|
14,3
|
Ulaştırma ve Depolama
|
0,6
|
3,7
|
Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri
|
0,2
|
1,3
|
Bilgi ve İletişim
|
1,7
|
11,1
|
Gayrimenkul Faaliyetleri
|
0,0
|
0,3
|
Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler
|
0,3
|
2,1
|
İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri
|
0,3
|
1,9
|
Eğitim
|
0,0
|
0,1
|
İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri
|
0,0
|
0,2
|
Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor
|
0,0
|
0,0
|
Diğer Hizmet Faaliyetleri
|
0,0
|
0,0
|
15,4
|
100,0
|
Kısımlardaki yabancı kontrolünün ülkelere göre
dağılımı, 2009
|
||
Kısımdaki
yabancı kontrolün ülkelere göre dağılımı (%)
|
||
Kısım
|
Ülke Adı
|
|
B- Madencilik ve Taş Ocakçılığı
|
Kanada
|
44,9
|
İngiltere
|
21,6
|
|
ABD
|
11,7
|
|
Almanya
|
6,3
|
|
Hollanda
|
5,8
|
|
Fransa
|
3,7
|
|
Avustralya
|
3,0
|
|
Belçika
|
1,3
|
|
Finlandiya
|
0,8
|
|
İsrail
|
0,3
|
|
Diğer
|
0,4
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
C- İmalat
|
Almanya
|
19,7
|
Fransa
|
15,8
|
|
ABD
|
13,6
|
|
Hollanda
|
11,8
|
|
Japonya
|
7,2
|
|
İtalya
|
5,4
|
|
İngiltere
|
5,0
|
|
İsviçre
|
4,9
|
|
Azerbaycan
|
3,3
|
|
İspanya
|
1,7
|
|
Diğer
|
11,5
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
D- Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi
ve Dağıtımı
|
Almanya
|
31,3
|
Fransa
|
20,8
|
|
ABD
|
15,7
|
|
İngiltere
|
14,0
|
|
Avusturya
|
13,0
|
|
Hollanda
|
5,1
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
E- Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve
İyileştirme Faaliyetleri
|
İngiltere
|
51,0
|
İsviçre
|
29,7
|
|
Almanya
|
10,6
|
|
Fransa
|
6,3
|
|
Yunanistan
|
2,4
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
F- İnşaat
|
ABD
|
27,7
|
İtalya
|
24,5
|
|
İsveç
|
18,5
|
|
Hindistan
|
13,0
|
|
Fransa
|
6,1
|
|
Japonya
|
4,4
|
|
İsviçre
|
1,9
|
|
Almanya
|
1,2
|
|
Birleşik Arap Emirlik.
|
1,0
|
|
İspanya
|
0,9
|
|
Diğer
|
0,9
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
G- Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara
Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı
|
ABD
|
24,9
|
İngiltere
|
17,9
|
|
Fransa
|
15,8
|
|
Almanya
|
15,4
|
|
Hollanda
|
6,4
|
|
İsviçre
|
4,2
|
|
İtalya
|
3,1
|
|
Japonya
|
2,8
|
|
İspanya
|
2,2
|
|
Danimarka
|
1,1
|
|
Diğer
|
6,3
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
H- Ulaştırma ve Depolama
|
Almanya
|
23,6
|
ABD
|
16,2
|
|
İsviçre
|
14,3
|
|
İtalya
|
9,5
|
|
Fransa
|
6,5
|
|
Avusturya
|
6,2
|
|
Singapur
|
5,6
|
|
Hollanda
|
5,1
|
|
Danimarka
|
2,9
|
|
İngiltere
|
2,4
|
|
Diğer
|
7,6
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
I- Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri
|
ABD
|
21,1
|
Almanya
|
14,4
|
|
İsviçre
|
11,9
|
|
Katar
|
10,3
|
|
Fransa
|
9,0
|
|
Rusya
|
8,8
|
|
Kuveyt
|
8,4
|
|
Hollanda
|
5,3
|
|
İspanya
|
2,7
|
|
Birleşik Arap Emirlik.
|
1,9
|
|
Diğer
|
6,2
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
J- Bilgi ve İletişim
|
Lübnan
|
81,3
|
Hollanda
|
9,8
|
|
ABD
|
3,5
|
|
Kanada
|
1,9
|
|
Almanya
|
0,9
|
|
Japonya
|
0,7
|
|
İngiltere
|
0,6
|
|
Lüksemburg
|
0,3
|
|
Danimarka
|
0,3
|
|
Fransa
|
0,2
|
|
Diğer
|
0,5
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
L- Gayrimenkul Faaliyetleri
|
Almanya
|
79,0
|
Hollanda
|
7,3
|
|
Malta
|
5,5
|
|
Belçika
|
3,5
|
|
Lüksemburg
|
2,9
|
|
İngiltere
|
1,7
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
M- Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler
|
ABD
|
29,7
|
Almanya
|
23,8
|
|
Hollanda
|
12,6
|
|
İngiltere
|
11,6
|
|
Fransa
|
10,8
|
|
İsviçre
|
5,0
|
|
Hong Kong
|
1,6
|
|
Belçika
|
1,0
|
|
Birleşik Arap Emirlik.
|
0,8
|
|
Lüksemburg
|
0,8
|
|
Diğer
|
2,3
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
N- İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri
|
Rusya
|
29,2
|
Almanya
|
13,5
|
|
Danimarka
|
8,8
|
|
Fransa
|
8,0
|
|
İngiltere
|
6,7
|
|
Avusturya
|
5,3
|
|
İsveç
|
5,3
|
|
ABD
|
4,9
|
|
Suudi Arabistan
|
4,6
|
|
İsviçre
|
4,6
|
|
Diğer
|
9,1
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
P- Eğitim
|
Fransa
|
47,4
|
Almanya
|
22,7
|
|
ABD
|
15,2
|
|
İtalya
|
8,0
|
|
Avusturya
|
4,9
|
|
Güney Afrika
|
1,8
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
Q- İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri
|
Almanya
|
43,0
|
Fransa
|
23,1
|
|
ABD
|
13,7
|
|
Hollanda
|
12,0
|
|
İsviçre
|
3,2
|
|
İsveç
|
3,0
|
|
Lüksemburg
|
2,0
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
R- Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor
|
Polonya
|
53,5
|
İngiltere
|
46,5
|
|
Toplam
|
100,0
|
|
S- Diğer Hizmet Faaliyetleri
|
Almanya
|
86,3
|
Hindistan
|
7,1
|
|
Kosova
|
5,7
|
|
Hollanda
|
0,9
|
|
Toplam
|
100,0
|
|